به گزارش
«آزادی» وقتی سخن از بیماریهای کشنده میشود، ناگهان بیماریهایی نظیر سرطان، ایدز و... در ذهن مان مسجم میشود، غافل از اینکه بیماریهای کشنده و خطرناک تری وجود دارد که به نقص سیستم داخلی بدن ارتباطی ندارد و بر اثر نفوذ سم رخ میدهد.
«بوتولیسم» یکی از بیماریهای نادر و کشنده است که از مرگبارترین سمهای شناخته شده است که سیستم عصبی بدن را فلج میکند، افراد اغلب بدون اینکه از وجود این باکتری اطلاع داشته باشند، درگیر آن میشوند.
دکتر فردین مهرابیان در گفت: وگو با ایسنا، با بیان اینکه بوتولیسم یکی از بیماریهای منتقله از مواد غذایی آلوده به انسان است، اظهار کرد: در کشور ما با توجه به عادات غذایی سنتی موجود در برخی مناطق، مواردی از بوتولیسم با استفاده از غذاهایی نظیر اشپل ماهی، ماهی شور، پنیر کیسه ای، کشک محلی و کمپوت خانگی بوجود میآید.
دز کشنده سم بوتولیسم برای انسان کمتر از یک میکروگرم بر کیلوگرم وزن است
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان افزود: بوتولیسم یک بیماری ناشی از سم نوروتوکسین کلستردیوم بوتولونیوم دارای باسیلهای گرم مثبت بی هوازی است که قادر به ایجاد اسپور بوده و در نمونههای خاک و رسوبات دریایی یافت میشود. دز کشنده سم بوتولیسم برای انسان کمتر از یک میکروگرم بر کیلوگرم وزن انسان میباشد، بنابراین سم بوتولیسم جزو کشندهترین و سمیترین مواد شناخته شده است.
وی در خصوص راههای سرایت بیماری بوتولیسم گفت: بوتولیسم معمولا از غذا، زخم، تزریق، درمان و همچنین نوزادان سرایت میکند؛ در بوتولیسم ناشی از غذا، باکتری مضر در محیط کم اکسیژن پیشرفت و تولید سم میکند، مانند اشپل ماهی، ماهی شور، پنیر کیسه ای، کشک محلی، کمپوت خانگی، کنسروها معمولا منبع نوع غذایی است و در اثر خوردن غذاهایی که در تهیه آنها حرارت کمی به کار رفته و بعد از تولید سم بوتولینوم در آنها ایجاد شده و سپس به هنگام مصرف حرارت کمی دیده اند، ایجاد میشود.
مهرابیان ادامه داد: بوتولیسم نوزادان نیز به علت تجمع ارگانیسم در روده کودکان زیر یکسال بوجود میآید، در این گروه سنی فلور طبیعی روده به حد کافی تکامل پیدا نکرده تا از تجمع ارگانیسمها در روده جلوگیری کند لذا بچهها ممکن است باکتری را اغلب به صورت هاگ شکل دریافت کنند، در سیستمهای آنها بعد از اینکه غذای آلوده میخوردند یا در تماس با خاک که حاوی هاگهای باکتری است، قرار میگیرند.
بوتولیسم ناشی از زخم
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان در خصوص بوتولیسم ناشی از زخم گفت: در پی انتشار عمومی توکسین که به وسیله ارگانیسمهای موجود در زخم معمولا به دنبال ضربه، تروما، سوراخ شدگی و جراحی به وجود میآید، اگر این باکتری وارد بریدگی شود، آنها میتوانند ایجاد یک عفونت خطرناک که تولید سم میکند، کنند.
وی در پاسخ به اینکه «آیا در جراحیهای زیبایی (بوتاکس) احتمال سرایت این سم وجود دارد؟» تصریح کرد: افراد همچنین بعد از تزریق داروهای غیرقانونی و مخدر عفونی میشوند، بوتولیسم ناشی از تزریق به دنبال تزریق هرویین زیر جلدی آلوده در معتادان به مواد مخدر پدید میآید. بوتولیسم ناشی از درمان هم در اثر تزریق توکسین بوتولونیوم به منظور درمان و یا کاربرد در زیبایی بوجود میآید.
مهرابیان با بیان اینکه هفت نوع سم بوتولیسم شناخته شده اند که با حروف A. تا G. نشان داده میشوند، تنها انواع A.، B، E.، F. در انسان سبب بیماری میشوند، خاطرنشان کرد: مخزن این بیماری «هاگهای باسیل» در خاک و در تمام نقاط جهان وجود دارند و به وفور از محصولات کشاورزی از جمله عسل جدا میشوند، علاوه بر این، هاگها در رسوبات و دستگاه گوارش حیوانات از جمله ماهیها وجود دارند. این سم میتواند در خاک، آب تازه و رسوبات آب نمک، گرد و خاک خانه و در سطوح بسیاری از مواد غذایی یافت شود.
علائم بوتولیسم غذایی معمولا در عرض ۱۲ تا ۳۶ ساعت ظاهر میشود
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان در پاسخ به این سوال که دوره کمون سم بوتولیسم چقدر است؟ افزود: نشانههای عصبی بوتولیسم غذایی معمولا در عرض ۱۲ تا ۳۶ ساعت و گاهی اوقات چند روز بعد از خوردن غذای آلوده ظاهر میشود؛ معمولا هر اندازه دوره کمون بیماری کوتاهتر باشد نشانههای بالینی آن شدیدتر و میزان کشندگی هم بیشتر است. دوره کمون بوتولیسم رودهای به دلیل آنکه نمیتوان زمان خوردن باسیل را به طور دقیق روشن کرد، معلوم نیست.
وی در پاسخ به این سوال «امکان سرایت انسان به انسان وجود دارد؟»، افزود: علیرغم دفع مقدار بسیار زیاد سم و هاگ با سیل با مدفوع بیماران که هفتهها و ماهها بعد از ظهور نشانههای بیماری ادامه دارد (۱۰ میلیون هاگ در گرم مدفوع)، انتقال آلودگی از فردی به فرد دیگر گزارش نشده است.
مهرابیان در خصوص علائم شایع این بیماری بیان کرد: علائم زیر معمولا ۱۲ الی ۳۶ ساعت پس از خوردن غذای آلوده رخ میدهند، تار شدن دید یا دو بینی، افتادن پلکهای چشم، خشک شدن دهان، خورده خورده صحبت کردن، مشکل در قورت دادن غذا یا مایعات، استفراغ و اسهال، ضعف دستها یا پاها که نهایتا ممکن است به فلج نیز بیانجامد، تب وجود ندارد، تواناییهای ذهنی هم دچار اختلال نمیشوند.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان در خصوص درمان بوتولیسم غذایی، خاطرنشان کرد: از آنجایی که معمولا در موقع بروز موارد مشکوک به بوتولیسم نوع آن معلوم نیست، به منظور درمان موثر از آنتی توکسین تری والان از هر سه نوع توکسین A. - B. – E، استفاده میشود، به این صورت روز اول سه ویال، روز دوم دو ویال و روز سوم یک ویال از آنتی توکسین تزریق میکنند.
وی در پاسخ به اینکه تاکنون مرگ ناشی از بوتولیسم در استان داشتیم؟ خاطرنشان کرد: با توجه به نظام مراقبتی قوی در استان گیلان طی سالهای اخیر موارد بوتولیسم گزارش شده تحت درمان مطلوب قرار گرفته و هیچگونه مورد مرگ گزارش نشده است.
مهرابیان با اشاره به ابتلای ۱۱ نفر در یکی از روستاهای رودبار به بوتولیسم در اثر مصرف پنیر محلی طی سال جاری، گفت: امسال با توجه به گزارش چند مورد طغیان ناشی از مصرف پنیر در شهرستان رودبار با همت پرسنل بهداشت و درمان کلیه مبتلایان درمان و سلامت خود را به دست آوردند.
اشپل ماهی را قبل از مصرف بخارپز کنید
وی ادامه داد: در استان گیلان با توجه به برگزاری کلاسهای آموزشی توسط پرسنل بهداشت و درمان برای عموم مردم، خوشبختانه در مورد اشپل ماهی با توجه به تغییر روند و فرآیند مصرف آن که به صورت بخارپز در منازل استفاده میشود، موارد آن بسیار کاهش یافته و بیشتر موارد گزارش شده از پنیر محلی نگهداری شده در شرایط بی هوازی و تولید سم اتفاق افتاده است.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان خاطرنشان کرد: با توجه به نظام مراقبت بوتولیسم در سیستم بهداشت و درمان کلیه پزشکان مراکز خدمات جامع سلامت، بیمارستانها و بخشهای خصوصی آموزش لازم جهت شناسایی موارد مشکوک به بوتولیسم را دیده و با مراجعه افراد دارای علائم ذکر شده بیماران تحت درمان و مراقبت لازم قرار میگیرند.
قبل از مصرف کنسروها را به مدت ۱۰ دقیقه بجوشانید
وی در خصوص توصیههای بهداشتی جهت جلوگیری از مسمویت مواد غذایی، بیان کرد: افراد دست اندر کار تهیه کنسروهای خانگی، باید موازین بهداشتی دقیقی را به منظور کاهش آلودگی به کار گیرند و همچنین جهت اطمینان از سالم بودن مواد غذایی تهیه شده به شکل کنسرو در خانه باید قبل از استفاده به مدت ۱۰ دقیقه آنها را جوشاند.
مهرابیان با تاکید بر اینکه عسل برای کودکان زیر یکسال خطرناک میباشد، گفت: رعایت نکردن مسائل بهداشتی در تهیه و مصرف مواد غذایی، به خصوص بی دقتی در نگهداری صحیح مواد غذایی در منازل از مهمترین عوامل بروز مسمومیت غذایی است.
معاون بهداشتی علوم پزشکی گیلان تاکید کرد: در صورتی که در مواد غذایی کنسروی علائمی نظیر تو رفتگی، ترک خوردگی و باد کردگی را مشاهده کردید، از مصرف آن خودداری کنید. همچنین تغییر رنگ، کپک زدگی، بوی نامطبوع و وجود کف در آن، بیرون زدگی مایع داخل قوطی کنسرو به هنگام باز کردن از دیگر علائم سمی بودن کنسروها میباشد.
باید در نحوه نگهداری و مصرف پنیرهای محلی دقت شود
وی با بیان اینکه مواد غذایی مانند گوشت چرخ کرده، سوسیس، همبرگر و مرغ، بایستی مغز پخت شوند بطوریکه در هنگام برش، درون آنها به رنگ صورتی نباشد، افزود: باتوجه به اینکه پنیرهای محلی تهیه شده را در محیط بی هوازی نگهداری و مصرف میکنند و در محیط بی هوازی شرایط تولید سم بوتولیسم فراهم میباشد لذا باید در نحوه نگهداری و مصرف این نوع پنیرها دقت فراوانی صورت گیرد.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با تاکید بر اینکه در صورت استفاده از اشپل شور شده ماهی، حتما به مدت دقیقه بخارپز شود، خاطرنشان کرد: از مصرف شیر، پنیر، بستنی و دیگر محصولات لبنی غیر پاستوریزه خودداری شود. همچنین از قرار دادن مواد غذایی پخته و یا فرآوری شده در ظروف بدون در پوش و به صورت رو باز جدا خودداری گردد. مواد غذایی آماده مصرف را بیرون یخچال نگهداری نکنید و باقیمانده غذاها را بلافاصله بعد از خنک شدن در یخچال قرار کنید.
غذاهای پخته شده را بیش از دو ساعت در دمای اتاق رها نکنید
وی توصیه کرد: گوشت، مرغ و فرآوردههای لبنی را بلافاصله پس از خرید و رسیدن به منزل در یخچال قرار دهید. گوشت تازه و یا از حالت انجماد خارج شده (ذوب شده) را در اسرع وقت مصرف کنید هرگز غذاهای پخته شده را بیش از دو ساعت (اگر هوای اتاق گرم باشد بیش از یک ساعت) در دمای اتاق رها نکنید. همچنین برای دوباره گرم کردن غذاهای باقی مانده آنها را تا ۷۴ درجه سلسیوس گرما دهید و غذاهایی که بیش از سه الی چهار روز باقی مانده اند را مصرف نکنید.
مهرابیان با تاکید بر اینکه دستور طلایی پیشگیری از مسمویت غذایی پختن غذا و خوردن آن در همان روز است، افزود: فرد بعد از دوران درمان میتواند به راحتی فعالیتهای روزمره را انجام داده و مانند سایر افراد سالم میباشد.
وی در خصوص روند درمانی مبتلایان به بوتولیسم در رودبار، یادآور شد: کلیه موارد مسمومیت غذایی اتفاق افتاده در مراسم ترحیم در روستای دارستان رودبار با همت پرسنل بهداشت و درمان دانشگاه علوم پزشکی گیلان درمان و به سلامت ترخیص شدند، با توجه به نظام مراقبت در سیستم بهداشتی موارد مشکوک به بیمارستان رازی ارجاع شده و در همان لحظات اول نمونه گیری از موارد مشکوک و سپس درمان با تزریق آنتی توکسن انجام گرفت و خوشبختانه مبتلایان بعد از سپری کردن دوره درمان یکی پس از دیگری از بیمارستان ترخیص شدند.