«گام دوم هسته‌ای» ایران اروپایی‌ها را به برجام پایبند خواهد کرد؟

در پی برآورده نشدن خواسته‌های ایران از طرف‌های اروپایی توافق هسته‌ای و با پایان مهلت دو ماهه اعلام شده از سوی ایران، گام دوم بازنگری در تعهدات برجامی ایران از امروز رسماً آغاز شد. همان‌گونه که انتظار می‌رفت، واکنش اروپا به این اقدام واکنشی هشدارآمیز بوده، در حالی که روسیه بار دیگر از منطقی بودن بازنگری ایران در تعهدات خود سخن گفته است.

به گزارش «آزادی»، همزمان با پایان یافتن مهلت 60 روزه ایران به کشورهای اروپایی، تصمیمات جدید کشورمان درباره کاهش تعهدات برجامی امروز در نشست خبری سخنگوی دولت با حضور عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه و بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی اعلام شد.

عراقچی در این نشست اظهار داشت: «نامه‌ای از سوی ظریف به موگرینی نوشته شده که امروز ارسال می شود و به صراحت بندهایی از برجام که منبعد متعهد نیستیم و به درصد و غلظت غنی‌سازی مربوط می‌شود را به ایشان اعلام خواهیم کرد و خواهیم گفت که پایبند نخواهیم بود و باز یک مهلت 60 روزه و بعد از آن این روند کاهش تعهدات ادامه خواهد یافت».

وی در ادامه اظهار داشت: «ما مفهومی به نام 1+5 را دیگر به رسمیت نمی‌شناسیم. آمریکا از برجام خارج شده و از هیچ مکانیسم داخل برجام نمی‌تواند استفاده کند؛ ولی در قالب جلسات ایران و 1+4 می تواند حضور داشته باشد، آن هم به شرط رفع تحریم‌ها».

در پی برگزاری این نشست خبری، یک سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که این نهاد درباره گام دوم ایران در کاهش تعهدات برجامی خود مطلع شده است. این سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین اعلام کرد که بازرسان آژانس در ایران به زودی درباره گام دوم ایران به مقر این نهاد بین‌المللی در وین گزارش خواهند داد.

در این میان، در شرایطی که امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه شب گذشته در گفتگوی تلفنی با حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان، درباره برگزاری گفتگوهای جدید میان ایران و کشورهای 1+4 با محوریت برجام به توافق رسیدند، فرانسه یکی از نخستین کشورهایی بود که به اقدام ایران واکنش نشان داده و علیه آن موضع‌گیری کرد. در این راستا، برخی خبرگزاری‌ها گزارش دادند که دفتر ریاست جمهوری فرانسه در واکنش به گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران، افزایش سطح غنی‌سازی ایران را محکوم کرده است.

هم‌راستا با این موضع‌گیری، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسرائیل نیز افزایش سطح غنی‌سازی را «گامی خیلی خطرناک» توصیف کرده و از سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان خواست تا تحریم‌های ایران به طور خودکار بازگردد. نتانیاهو مدعی شد ایران با این اقدام جدید توافق هسته‌ای را نقض کرده و تصمیم برای افزایش سطح غنی‌سازی را با هدف دستیابی به سلاح هسته‌ای انجام داده است.

با این حال، روسیه که از ابتدا ضمن انتقاد از خروج آمریکا از برجام، همسویی بیشتری با موضع ایران از خود نشان داده بود، این بار نیز با وجود درخواست از ایران برای خودداری از انجام اقدامات بیشتر، اعلام کرد که دلایل اقدام اخیر تهران قابل درک است. در این راستا، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین با تاکید بر اینکه مسکو متوجه دلایل اتخاذ گام دوم ایران در کاهش تعهدات برجامی خود است، افزود: «از ایران می‌خواهیم که از اقداماتی بیشتری که می‌تواند سبب پیچیده‌ شدن اوضاع شود، بپرهیزد».

به گفته میخائیل اولیانف، تصمیم ایران برای افزایش سطح غنی‌سازی خود، «اقدامی غیرمنتظره نبود» و این کشور به روشی شفاف در حال پیش بردن اقدامات خود است. وی اعلام کرد، ظرف چند روز آینده دقیقا مشخص خواهد شد که ایران سطح غنی سازی خود را تا چه حد افزایش داده و احتمال دارد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در جلسه چهارشنبه هفته جاری خود در این باره گزارشی ارائه کند.

همزمان، رئیس کمیته روابط خارجی دومای روسیه نیز در واکنش به گام دوم ایران در کاهش تعهداتش در برجام گفت توپ در زمین آمریکا است و فقط واشنگتن می‌تواند برجام را نجات دهد. کنستانتین کاساچیف در ادامه خواستار مشورتهای فوری بین المللی در زمینه خروج احتمالی ایران از برجام شد و گفت در این زمینه مشورت‌ها بین ایران و روسیه نیز ضروری است.

گفتنی است ایران با وجود اعلام اقدامات جدید در راستای بازنگری در تعهدات برجامی، به قابل بازگشت بودن این اقدامات در صورت پاینبدی طرف‌های اروپایی به تعهدات خود اشاره کرده‌اند. محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در پیام‌هایی توییتری درباره آغاز گام دوم کاهش تعهدات برجامی این کشور خطاب به اروپا نوشت: «همه این اقدامات تنها در صورتی که سه کشور اروپایی (به تعهداتشان) پایبند شوند، قابل بازگشت هستند».

اظهارات توییتری ظریف درباره لزوم اتخاذ تدابیر قاطع اروپا و سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان و حمایت آن‌ها از برجام و ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حالی مطرح شده که این نهاد چهارشنبه هفته جاری به درخواست آمریکا برای بررسی نقض تعهدات ایران از برجام تشکیل جلسه می‌دهد. درخواست آمریکا برای برگزاری این جلسه با توجه به خروج غیرقانونی دولت دونالد ترامپ از برجام، پیشتر با واکنش مقام‌های ایرانی و روس مواجه شده بود.

به این ترتیب، آن‌گونه که مشخص است جمهوری اسلامی ایران پس از یک سال صبر راهبردی به منظور ارائه مهلت به اروپا برای انجام تعهداتش با وجود خروج آمریکا از برجام، اکنون نسبت به بازنگری در تعهدات خود با هدف پایبند ساختن طرف مقابل به اجرای این تعهد جدی است. در حال حاضر، تنها امیدواری طرف اروپایی این است که در پی موافقت ایران با برگزاری مذاکرات در سطح بالا میان طرف‌های باقیمانده برجام، راهی برای حفظ این توافق و جلوگیری از برداشته شدن گام‌های جدید هسته‌ای از سوی ایران برداشته شود.