عباس کاظمی گفت: در اینکه مال‌ها بخشی از زندگی مدرن و امروزه ما هستند جای شکی نیست، ولی اینکه چگونه و بدون برنامه‌ریزی مال‌ها توسعه پیدا می‌کنند و جایگزین کاربری‌های دیگر می‌شوند این مسئله است. بسیاری با خود مال‌ها می‌جنگند و نه با شیوه بی‌برنامه آن‌ها درون شهرها.
مگامال‌ها در تهران به شکل عجیبی در حال رشد است. چند ماه پیش آمار‌های رسمی از وجود بیش از ۲۷ مگامال فقط در ۳ منطقه تهران حکایت داشت. طبق بررسی‌ها در حال حاضر در منطقه یک ۱۳ مال، و در منطقه ۳ و ۲۲ نیز هر کدام ۷ مرکز خرید فعال وجود دارد. اما با توجه به ساخت و ساز‌ها در این مناطق باید به این اعداد افزود. آماری که نشان از عملکرد بی‌ضابطه شهرداری و بی‌توجهی به ظرفیت و گنجایش مناطق شهری تنها با نگاه افزایش درآمد و فروش شهر است. مساله‌ای که موضوع بحث جامعه‌شناسان و فعالان حوزه شهری در دانشگاه علوم اجتماعی تهران بود و در آن دکتر عباس کاظمی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علم و فرهنگ، اشرف امیر ابراهیمی پژوهشگر و برنامه ریز شهری و محمدسالاری عضو شورای شهر تهران به تحلیل‌هایی در این باره پرداختند. در این زمینه عباس کاظمی گفت: در اینکه مال‌ها بخشی از زندگی مدرن و امروزه‌ی ما هستند جای شکی نیست، ولی اینکه چگونه و بدون برنامه ریزی مال‌ها توسعه پیدا می‌کنند و جایگزین کاربری‌های دیگر می‌شوند این مسئله است بسیاری با وجود خود مال‌ها می‌جنگند و نه با شیوه‌ی بی برنامه‌ی اون‌ها درون شهرها.
کاظمی افزود: از زمان قالیباف به بعد گسترش مال‌ها به چشم می‌خورد در زمان قالیباف شهر دچار چرخشی برای اداره‌ی خود می‌شود و توسعه‌ی شهری به سمتی میرود که از طریق فضا‌های تجاری و چند منظوره، ساخت و ساز شهری و منابع شهری را تامین می‌کند، در حالی که در دوره‌ی کرباسچی این کسب درآمد‌ها از طریق ساخت و ساز‌های مسکونی بوده است
وی در ادامه افزود: نتایج تحلیل محتوای کمیسیون ماده‌ی پنج از ۲۶ مصوبه در زمان کرباسچی تغییر کاربری برای تجاری سازی، ۲۲ مورد آن مورد موافقت قرار می‌گیرد و بیشتر حجم این تغییر کاربری ها، مسکونی است تا تجاری. از سال ۶۷ تا سال ۹۵، چهارصد و هشتاد و پنج مصوبه در کمیته ماده پنج برای تغییر کاربری و تبدیل به تجاری وجود داشته است که سیصد و شصت وشش مورد آن مربوط به دوران قالیباف می‌باشد و از این ۴۸۴ مورد تنها یازده درصد مورد مخالفت قرار گرفتند و در اصل ۴۳۱ مورد آن تصویب شده است. ۴۵ درصد آن مربوط به تغییر کاربری از مسکونی به تجاری بوده است، ۵۹ مورد تغییر از فضای سبز به تجاری وجود داشته است و با چهل مورد آن موافقت شده است و بیشتر آن باز هم در دوران قالیباف بوده است و به همین دلیل دوره‌ی قالیباف در گسترش مال‌ها درتهران بسیار مهم بوده است.
وی در ادامه تاکید کرد: باید این دید کلیشه‌ای را که شهرداری باعث گسترش ساخت و ساز شده است را از خود به دور کنیم، به عبارتی از دهه‌ی ۷۰ به بعد ساخت و ساز از اختیار شهرداری خارج شده و نیرو‌های اجتماعی و سیاسی و نظامی خارج شهرداری در ساخت و ساز‌های شهرداری وارد می‌شوند و ممکن است که در بدو امر مجوز شهرداری هم نداشته باشند و بعد به دنبال مجوز بروند.
مگامال‌ها پیوست فرهنگی و اجتماعی ندارند
کاظمی بیان کرد: نکته‌ی مهم در مورد مراکز این است که این مراکز خرید هیچ کدام پیوست فرهنگی و اجتماعی نداشته و این خود می‌تواند به عنوان عاملی باشد که مراکز خریدی خارج از استاندارد را ایجاد کرده است.
کاظمی بیان کرد: نمی‌توان وارد وبسایت شهرداری شد و فهمید چه تعداد مراکز خریدی وجود دارد و چه پیوست‌هایی دارد و بر اساس چه مصوبه‌ای مجوز گرفته است و آیا پیوست در حال ساخت داشته و یا پیوست بعد ساخت داشته است؟ هیچ چیزی وجود ندارد و شهرداری نظارت تامی بر روی مراکز خرید ندارد.
کاظمی در ادامه به پیامد‌های مال سازی پرداخت: پیامد‌ها در سه سطح فرد، شهر و روی خود مال هاست. به عبارتی تغییر چهره‌ی شهرها با مال‌ها اتفاق می‌افتد و برخی مناطق با مال‌ها شناخته می‌شوند و همینطور توصیه‌ی بی رویه‌ی مال ها، خود مال‌ها را تضعیف می‌کنند.
فضا‌های عمومی مردم تجاری‌سازی می‌شوند
کاظمی بیان کرد: ما با دگردیسی در فضا‌های شهر روبروییم، به طور کلی فضا‌های عمومی باز که اساسا نداشتیم و اگر هم داشتیم دارای محدودیت‌های زیاد بوده است مثل پارک آب و آتش که محدودیت ایدئولوژیک دارد که شکل خاصی از حضور و تنها کودکان در حال حاضر می‌توانند آب بازی کنند و نوع دیگر مداخله در فضا‌های عمومی صورت می‌گیرد و ما در واقع با دو پدیده‌ی همزمان عمومی سازی فضای تجای و تجاری سازی فضای عمومی مواجه ایم، فضا‌های عمومی شهری به دلیل کنترل مناسبات رفتاری مردم تجاری شده است مانند پارک آب و آتش و به عبارتی سیاست‌های نانوشته‌ی شهری شکلی از توسعه‌ی فضا را ایجاد می‌کند که متعاقب آن شکل خاصی از رفتار را می‌طلبد. در مورد عمومی سازی فضا‌های تجاری نیز با گسترش مال‌ها نه به عنوان مراکز خرید بلکه به عنوان مراکز عمومی شهری مواجه ایم.
مردم در مگامال‌ها تفریح می‌کنند
وی در ادامه بیان کرد: مجتمع‌های تجاری امروزه حول تفریح است، طبق مطالعات انجام شده در سال نود و شش، ۵۷ درصد شهروندان تهرانی بیان کردند که از مجتمع‌های چند منظوره بازدید کرده اند و به عنوان پاتوق‌ها به آن نگاه می‌کنند و ۱۲ درصد فقط برای تفریح وارد شدند تا خرید؛ این یعنی مراکز خرید در حال تبدیل شدن به الگویی از فضا‌های عمومی شهری می‌شود یعنی اینکه ما شهروندان را ناخواسته به سمت فضا‌های اندرونی بسته عمومی با مالکیت خصوصی میبریم به جای اینکه حضور آن‌ها را در فضای عمومی باز تشویق کنیم.
وی در پایان بیان کرد: یکی از جنبه‌های منفی وجود مگامال‌ها این است که امکان تبدیل به عرصه‌ای برای تعاملات شهروندان با یکدیگر و اجتماع گسترده‌تر از خانواده در آن وجود ندارد، در حالی که در فضا‌های عمومی شهری و پارک‌ها و میدان‌ها این امکان را به وجود می‌آورند.
مگامال‌ها به فضا‌های مرده شهری تبدیل می‌شوند؟
در ادامه‌ی نشست اشرف امیر ابراهیمی پژوهشگر و برنامه ریز شهری به سخنرانی پرداخت.
وی بیان کرد: در چهل سال اخیر توسعه‌ی فضا‌های عمومی به سمت نظارت و کنترل رفته است، در حال حاضر تمام فضا‌های شهری به نوعی مصرفی شده اند و این جریان مصرف روزانه تبدیل به عامل هویتی جدیدی شده است که برای جوانان نقش مهمی دارد.
وی بیان کرد: یکی از ویژگی‌های مثبت مال‌ها این بیان شده است که برای زنان و جوانان فضا‌های امنی را با آزادی‌های محدود ایجاد کرده است به عبارتی اتفاقاتی در فضا‌های باز باعث ایجاد ناامنی و ترس می‌شود که این احساس در فضا‌های بسته کاهش می‌باید و همچنین سفر‌های درون شهری از جنوب به شمال شهر را کمتر کرده است. چرا که تا پیش از این تمرکز مال‌ها در مرکز و شمال بودند، ولی در حال حاضر بساری از مراکز تفریحی در جنوب و شرق تهران نیز شکل گرفته است
امیر ابراهیمی بیان کرد: در سال‌های اخیر نه تنها مجتمع‌های خرید افزایش پیدا کرده است بلکه کافه‌ها و پردیس‌های سینمایی نیز افزایش یافته است، ولی برای هیچ کدام برنامه ریزی و تحقیقات اجتماعی صورت نگرفته است و رشد این مال‌ها با توجه به نیاز‌های مردمی نبوده است، مسلما این مال‌ها یکی پس از دیگری تبدیل به فضا‌های مرده و عظیمی در وسط شهر می‌شوند. بسیاری از این مال‌ها مرده به دنیا می‌آیند و یا توان مقابله با دیگر مال‌ها ندارند. وی افزود: وجود مال‌ها در فضا‌های مسکونی، باعث مشکلات گسترده‌ی ترافیکی و آلودگی هوا می‌شوند.
سالاری: از پیمانکاران به پروژه می‌رسیم نه با نیاز مردم!
در ادامه محمدسالاری رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر سخنرانی کرد. وی به بررسی دلایل شکل گیری مال‌ها پرداخت: برخی گفتند در دهه‌ی ۸۰ با افزایش قیمت نفت، نقدینگی در دست مردم افزایش یافت و سرمایه داران کشور به سمت تجاری سازی رفتند و بستر آن هم طرح جامع و طرح تفصیلی فراهم کرده بود، برخی دیگر هم گسترش مال‌ها را نتیجه‌ی عدم درآمد پایدار برای اداره‌ی کلان شهرها بوده است و نتیجه‌ی ان این بود که برای اداره‌ی شهر، دست به فروش شهر زدنند.
مدافعان مجتمع‌های چند منظوره بیان دارند که کلان شهر تهران جغرافیای گسترده دارد و لذا سفر‌های درون شهری معضلات مهم ترافیکی و الودگی ایجاد کرده است و با توجه به نیاز‌های مردم، ایجاد مجتمع‌های چند منظوره ایرادی ندارد، به طور کلی اشکال این ۴۰۰ مال این است که به طرح تفضیلی فعلی عمل نشده است و پیوست‌های مطالعاتی در حوزه‌های ترافیکی و شهرسازی و فرهنگی نداشته است و بیشتر درآمدزایی برای مالک و سرمایه گذار بوده است.
وی در ادامه بیان کرد: مالی که ساخته می‌شود محلی نیست و ما در پروژه‌ها از پیمانکار به پروژه می‌رسیم نه از نیازسنجی مردم.
با گسترش مال‌ها چه باید کرد؟
سالاری گفت: برای برون رفت از این مشکلات باید در طرح‌های تفصیلی و جامع بازنگری شود و اساسا باید از طرح‌های جامع بلند مدت عبور کنیم و برای رسیدن به این هدف نیاز به ایجاد دغدعه در عموم مردم و جامعه‌ی دانشگاهی داریم تا بتوانیم مطالبه کنیم
وی در ادامه افزود: در طرح تفصیلی شهرداری تهران مکلف است نسبت به تعیین استقرار فعالیت‌ها بسته به نیاز مردم پاسخگو باشد. در حال حاضر صاحب مال است که تصمیم می‌گیرد چه کاربری‌هایی وجود داشته باشد و مال‌ها انباشته شده از کالا‌های برندی است که در میان آن‌ها اقتصاد خرد کلا فلج می‌شود، درصورتی که شهرداری باید براساس نیاز مردم تعیین کند که در این محدوده چه کاربری‌هایی باید وجود داشته باشند.