دل به كوه و كمر مي زنند براي يك لقمه نان و همه دارايي آنها باري است كه به پشت مي‌كشند. مي دانند پيشه شان خلاف قانون است اما راه چاره اي جز قاچاق كالا جهت گذران زندگي براي مرز نشينان وجود ندارد. آنها در سخت‌ترين شرايط جوي با به جان خريدن خطراتي چون اصابت با مين هاي مانده از دوران جنگ تحميلي، برخورد با پليس مرزي و... هر صبح خود را به شب مي رسانند به اميد آوردن تكه ناني برسر سفره‌هاي خانه هاي كوچك و روستايي شان. اين روزها در امواج خروشان اخبار تلخي زندگي آنان گم شده است مگر هر از گاهي كه كولبري قرباني بگيرد تا توجه ها به‌آنان جلب شود.
حسین احمدی نیاز، وکیل دادگستری در گفتوگو با «قانون» با طاقت‌فرسا خواندن زندگي كولبران گفت: کولبران افراد ستمدیده‌اي هستند که شب و روز برای به دست آوردن تکه نانی حلال با رنج و تلاش خويش و با اتکا به زور بازو در مناطق مرزی کردستان امرار معاش می‌کنند. به عبارت ديگر،کولبران در مقابل مزد معین کالایی را از آن سوی مرز به این سمت مرز بر دوش خود (بنا‌به‌دستور دیگری) حمل می‌کنند. اکثریت این افراد در مناطقی زیست می کنند که در آن هیچ صنعت یا کارخانه ای وجود ندارد و فقدان کار موجب روی آوردن آنان به کولبری شده است.
اين وكيل دادگستري با اشاره به اينكه امروزه تعداد كولبرها افزايش يافته است، خاطرنشان كرد: کولبران با استفاده از توان فیزیکی خود مبادرت به حمل کالا مي‌كنند. شکل و شمایل کاری کولبران همانند کارگران است. اما با بررسی وضعیت معیشتی و کاری کولبران، ملاحظه مي‌شود این افراد همانند کارگران عمل می‌کنند اما غالبا روزمزد بوده ( در مقابل کار، مزد دریافت مي‌كنند) ، اما مانند کارگران از حقوق ثابت، بیمه و اتحادیه کارگری برخوردار نیستند.
کولبران کارگر محسوب می شوند یا خیر؟
وي با اشاره به مخاطرات زیادي كه کولبران را تهدید می کند، تصريح كرد: اولا كولبران از استانداردها و حقوق کارگري برخوردار نیستند. براي مثال فاقد سندیکای کارگری بوده، و به دليل اينكه شغل ثابتي ندارند پس مشمول بیمه نيز قرار نمی‌گیرند .از سوی دیگر در برابر حوادث و سوانح عدیده‌ای که همواره آنان را تهدید می‌کند از تضمینات قانونی برخوردار نیستند، پس مشمول بازنشستگی يا ازكارافتادگي نيز نمی‌شوند. براي مثال محمد توفیق یکی از کولبرانی است که به علت حمل بار سنگین دچار فرسایش و ساییدگی مهره های کمر و پشت شده و توان کار کردن را از دست داده است. بسيار اتفاق افتاده به دليل عدم نظارت بر وضعیت کاری كولبران و عدم رعایت ضوابط بهداشتی ، اين افراد پس از مدتی دچار ازکار افتادگی اجباری می‌شوند.
ميدان مين بر سر راه كولبران
وي افزود: نكته مهم ديگر اينكه كولبران در مسیر کار خود با میدان‌های مین مواجه می‌شوند و تاکنون تعداد بسیار زیادی از آنان کشته یا مجروح شده‌اند. مانند «قادر نباتی» كه پای خود را در اثر برخورد با مین از دست داده و به دليل مجروحيت قادر به انجام كار نيست حتي گاهي كولبران در معرض تیر مستقیم ماموران مرزبانی و در دام تله‌های امنیتی نيز قرار می‌گیرند. احمدي‌نياز با بيان اينكه کولبر رکن اساسی اقتصاد خانواده بوده و با از کار افتادن یا مرگ او، خانواده کولبر رو به نابودی و فلاکت می‌رود، خاطرنشان كرد: هیچ ارگان یا نهاد حمایتی اعم از دولتی یا غیر دولتی از کولبران دفاع نمی‌کند.
با كولبران بايد طبق اصل 19 قانون اساسی برخورد شود
وي در رابطه با آمار مرگ و مير كولبران عنوان كرد: آمار مشخص و معینی از مرگ و میر کولبران یا مصدومیت آنان وجود ندارد. متاسفانه ستم وارده به کولبران بدون ثبت و ضبط صورت می‌گیرد و کمتر در رسانه ها و مطبوعات مطرح مي‌شود.
احمدي نياز در خاتمه يادآور شد: بايد بدانيم در حال حاضر كولبران بخشی از شهروندان ایران را تشکیل می دهند که باید مطابق اصل 19 قانون اساسی « مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردار بوده و رنگ، نژاد، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود». يا اينكه مطابق اصل 22 قانون اساسي جان و مال افراد مورد تکریم بوده و بايد مورد حمایت قرار گیرد. در اين راستا دولت مکلف به تعیین ساز و کار مناسب برای برخورداری كولبران از قانون کار و داشتن اتحادیه کارگری و صنفی است زيرا کولبران حق حیات دارند و نان آور خانواده‌های پرجمعیت هستند. باید برای آنان احترام قائل شد و آنان را به رسمیت شناخت.
منظور از مبارزه با قاچاق کالا، مقابله با کولبرهای ضعیف نيست
شرايط سخت زندگي و كار كولبران تا جايي پيش رفته است كه مقام معظم رهبري نيز به اين امر توجه ويژه نشان دادند.آیت ا... خامنه‌ای طي سخناني با انتقاد از «واردات میلیاردی برخی لوازم غیر ضروری»، به مشکل جدی قاچاق کالاها و اجناس به داخل كشور اشاره و خاطرنشان کردند: «به مسئولان دولت‌های مختلف، مکرر این مسئله را گوشزد کرده‌ام، و آنها نیز می‌گویند اگر تعرفه سنگین بگذاریم، قاچاق آن کالا بالا می‌رود، اما این دلیل، پذیرفتنی نیست.» ایشان قاچاق را بلایی بزرگ و سم تولید داخلی برشمردند و با انتقاد شدید از عدم برخورد جدی با این مسئله تأکید کردند: «باید قوی ترین اشخاص را مأمور این کارکرد و دولت، ضمن تقویت دستگاه‌های ذی ربط، با قدرت با قاچاق سازمان‌یافته مقابله و برخورد کند.البته منظور از مبارزه با قاچاق کالا، مقابله با کولبرهای ضعیفی که در برخی مناطق اجناس کوچک را وارد می‌کنند، نیست؛ بلکه منظور قاچاقچیان بزرگی است که با ده‌ها و صدها کانتینر، اجناس قاچاق، وارد کشور می کنند.»
با توجه به نگاه ويژه مقام معظم رهبري به مشكل قاچاق كالا و نحوه برخورد با كولبران بايد براي حل مشكل اين قشر گام‌هاي موثري برداشته شود.با ايجاد اشتغال در شهرهاي مرزي وقرار دادن امكانات اوليه و مناسب زندگي در اين مناطق، اين معضل را در شهرهاي مرزي كاهش دهيم به خصوص كه شرايط كار كولبران با سختي‌هاي بسياري همراه است و كم نيستند كولبراني كه در اين راه كشته شده اندو بسيارند قاچاقچيان بزرگي كه با يافتن راه هاي گريز از قانون همچنان به فعاليت خود ادامه مي دهند.
كالاهاي قاچاق به صورت سازمان يافته وارد كشور مي‌شوند
همچنين نعمت احمدي، حقوقدان در گفتوگو با «قانون» با اشاره به سخنان رهبري مبني بر برخورد با قاچاقچيان بزرگ گفت: رهبري صراحتا فرمودند منظور از برخورد با قاچاقچيان، كولبران ضعيف نيست بلكه قاچاقچيان بزرگ مدنظر هستند. با توجه به سخنان رهبر بايد هرچه سريع تر اين مشكل حل شودزيرا در كشور ما اكثر كالاهاي قاچاق(ارز،كالا و مواد مخدر) به صورت باندي و سازمان يافته است؛ به عبارت ديگر امكان ندارد فردي به تنهايي بدون كمك گروه يا باندي مبادرت به ورود كالاي قاچاق به كشور كند.
اين حقوقدان با اشاره به اينكه سالانه حدود 20ميليارد دلار كالاي قاچاق وارد كشور مي‌شود،خاطرنشان كرد: طي چند روز گذشته در جنوب تهران محموله‌اي بزرگ از قاچاق تلفن همراه كشف شد كه ارزش آن حدود 30 ميليارد تومان بود كه البته اين گونه موارد در كشور زياد به چشم مي‌خورد.
وي تصريح كرد: اگر به خيابان جمهوري مراجعه كنيم و از فروشنده‌‌هاي لوازم صوتي برگ سبز كالايي را بخواهيم شايد مورد تمسخر واقع شويم.( كالاهايي كه به صورت قانوني وارد كشور مي‌شوند داراي كارت سبز هستند) و اصولا كالاها يا از كانال گمرك و قانوني وارد كشور مي‌شوند يا از طريق قاچاق و غيرقانوني اما طبق آمارها حدود 99 درصد از كالاها به صورت قاچاق وارد كشور مي‌شوند كه البته اين قاچاق‌ها كاملا سازمان‌يافته است.
احمدي خاطر نشان كرد: سال 1375 قانون منع استفاده از تجهيزات ماهواره در كشورمان تصويب شد. با وجود اين قانون و با قاچاق بودن ماهواره، اما همچنان شاهديم حدود 70 درصد از جمعيت كشورمان از ماهواره استفاده مي‌كنند و دركمتر خانه‌اي ماهواره وجود ندارد .
وي در خاتمه با اشاره به قاچاق مواد مخدر به كشور نيز گفت: در رابطه با مواد مخدر هم بايد ياد آوري كنيم كه به دليل همسايگي كشورمان با كشور افغانستان و به خاطر اينكه اين مواد در افغانستان كشت و به صورت قاچاق وارد ايران مي‌شود با توجه به اينكه ايران بيشترين مصرف مواد مخدر را دارد مگر مي‌شود بدون مجموعه سازمان يافته مواد مخدر وارد كشور شود. پس بايد گفت اگر بخواهيم با مقوله قاچاق برخورد كنيم بايد در اين زمينه اراده كلي وجود داشته باشدكه البته بايد بگوييم در اين مورد قوانين كامل بوده اما در اجرا مشكلاتي وجود دارد.
قاچاق كالا توليدات داخلي را زمينگير كرد
براساس اين گزارش بايد گفت طي سال‌هاي اخير قاچاق بي‌رويه كالا به كشور صدمات جبران‌ناپذيري را به اقتصاد وارد و بسياري از توليدات داخلي را زمينگير كرده است. در اين راستا بسياري از كارخانجات توليدي تعطيل و به دنبال آن كارگران زيادي بيكار شده‌اند. از جمله اين مشاغل مي‌توان به تعطيلي بسياري از كارگاهاي توليدي كفش اشاره كرد كه با ورود كفش‌هاي چيني به كشور و به دليل ارزان بودن آنها خريداران ديگر تمايلي به خريد كفش‌هاي ايراني ندارند اما با توجه به اينكه قاچاق كالا مشكلات فراواني را به اقتصاد كشور تحميل كرده است طي سال‌هاي اخير عزمي جدي از سوي مسئولان براي مقابله با ورود كالاي قاچاق به كشور وجود نداشت كه حال بايد ديد در آينده برنامه‌ها براي مقابله با قاچاق كالا چگونه بوده و براي كمك به قشر كولبران برنامه دولت چه خواهد بود.