مخالفان رفراندوم می‌ترسند خشت از خرند در رود/ برخی که نه موقعیت خاصی دارند نه محبوبیت به جای مردم حرف می‌زنند

رکورد سخن گفتن از «رفراندوم» از آن حسن روحانی رئیس دولت تدبیر و امید است. آخرین‌بار همین چند روز قبل و در جمع وزیر و مدیران ارشد وزارت خارجه بود که روی اصل 6 - در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید به اتکای آرای عمومی اداره شود، از راه انتخابات: انتخاب رئیس جمهوری، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شوراها و نظایر این‌ها، یا از راه همه‌پرسی در مواردی که در اصول دیگر این قانون معین می‌گردد - و 59 قانون اساسی - در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از راه همه‌پرسی و مراجعه مستقیم به آرای مردم صورت گیرد. درخواست مراجعه به آرای عمومی باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد - تاکید کرد.

به گزارش «آزادی»، آنطور که معلوم است روحانی در عرصه عمل هم توجه ویژه‌ای به استفاده از ابزار همه‌پرسی دارد. شاهد آنکه لعیا جنیدی، معاون حقوقی او در گفت‌وگویی گفته که مسأله همه‌پرسی به لحاظ بررسی شکل قانونی و فرآیند اجرای آن و همچنین به عنوان موضوع خاص در این معاونت مورد بحث و بررسی قرار گرفته و نتیجه بررسی‌ها هم روزی میز رئیس جمهور است.

گمانه‌زنی درباره اینکه رئیس جمهور می‌خواهد تکلیف کدام مساله را با بهره‌گیری از ابزار رفراندوم روشن کند، سخت نیست اما سوال اینجا است که بعد از «مذاکره» باید نظر مردم را در کدام موضوعات پرسید؟ محمدرضا خباز فعال سیاسی اصلاح‌طلب معتقد است که در بسیاری از مسائل سیاسی، اقتصادی و حتی اجتماعی می‌توان و باید به آرای مردم مراجعه کرد.

وی در گفت‌وگویی با «آزادی» گفت: « استفاده از ظرفیت‌های قانون اساسی در برخی مواقع ضروری است. اگرچه 40 سال از عمر انقلاب می‌گذرد اما متاسفانه برخی از ظرفیت‌های آن هنوز مورد استفاده قرار نگرفته است. از جمله همین همه‌پرسی. مثلا در سال 67 که حاکمان مردد بودند که مردم به ادامه جنگ معتقد هستند یا پذیرش قطعنامه؛ می‌شد از مردم سوال کرد. طی سال‌ها موارد مشابه این بسیار داشتیم که می‌شد مردم تکلیف را مشخص کنند.

معاون پارلمانی رئیس جمهور در دولت اصلاحات با تاکید بر اینکه «وقتی اکثریت مردم به موضوعی رای بدهند، اقلیت می‌پذیرند و مساله فیصله می‌یابد» گفت: «یکی از موضوعاتی که به نظرم استخوان لای زخم است، همین برجام است. به نظر بنده عده‌ای قلیل در کشور با داشتن تبلیغات فراوان و بوق‌های بسیار شرایط را به نحوی طراحی کردند که به نظر برسد مردم با برجام مخالف هستند. آن‌ها چون رسانه‌های پرقدرت و رایگان در اختیار داشتند وانمود کردند که برجام برای کشور مضر است. در حالی در واقعیت برجام خواص فراوانی برای کشور داشت و اگر ترامپ زیر میز نمی‌زد و از برجام خارج نمی‌شد چه بسا همه ما به ثبات نسبی رسیده بودیم.»

وی تصریح کرد: «یکی از سوالات مهم که می‌توان با استفاده از رفراندوم به آن پاسخ داد این است که مردم بگویند با ادامه مذاکره موافق هستند یا مخالف. چون برخی از مسئولان مثل رئیس جمهور که رای مردم را دارد می‌تواند به عنوان وکیل ملت بگوید نظر من یعنی نظر ملت اما شاهدیم خیلی افراد که در داخل کشور موقعیت آنچنانی ندارند و محبوبیت هم ندارند مدام از زبان مردم سخن می‌گویند. این وضعیت یعنی ما برای اینکه بگویم مردم چه می‌خواهند ضابطه‌ای نداریم.»

خباز با اشاره به اینکه در حوزه اقتصادی و اجتماعی هم می‌توان از رفراندوم استفاده کرد، گفت: «به عنوان مثال قبل از اجرای طرح‌های اقتصادی می‌توان نظر مردم را پرسید. فرضا طرح این باشد که بنزین بشود 6 هزار تومان و قبل از اعمال قیمت جدید پول آن به حساب مردم واریز شود. یا مثلا دولت الان 14 میلیارد دلار یارانه به کالاهای اساسی می‌دهد و اعتقاد داریم که بیشتر این کالاها به قیمت دلار آزاد به دست مردم می‌رسد. می‌توان از مردم پرسید که این کار را کنیم یا پول آن را نقدا به حساب شما بریزیم؟ موارد مشابه بسیاری وجود دارد.»

این فعال سیاسی اصلاح طلب در تشریح مزایای استفاده از همه‌پرسی گفت: « اگر از مردم سوال و به خواست مردم عمل شود دیگر کسی نمی‌تواند وقتی نتیجه مشخص شد از زیربار مسئولیت شانه خالی کند. به هرحال افرادی هستند که اول نظر می‌دهند و بعد که معلوم شد اشتباه بوده می‌گویند ما نبودیم.»

وی افزود: «ممکن است هر دو، سه سال یک بار همه‌پرسی اتفاق افتد اما حتما ارزش آن را دارد که ما به آرای مردم مراجعه کنیم».
خبار همچنین گفت: «استفاده از همه‌پرسی روش خوبی است اما در قانون گفته که برگزاری آن نیازمند دو سوم رای نمایندگان است. یقینا باید ابتدا با مجلس صحبت کرد و اگر این آمادگی وجود داشت، استارت کار را زد اما به نظر من اگر آمادگی لازم وجود نداشته باشد، طرح این موضوع در جامعه خیلی آثار مثبتی ندارد.»

وی در پاسخ به اینکه دلیل برخی مقاومت‌ها مقابل موضوع برگزاری همه‌پرسی چیست؟ گفت: « گویی این موضوع تبدیل به یک تابو و طلسم شده که برخی فکر می‌کنند اگر آن دست بزنند آسمان به زمین می‌آید. درحالی که چنین نیست و این ابزار در همه دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. چرا خود را تافته جدابافته بدانیم؟ اگر رای مردم برای ما مهم است باید اجازه دهیم مردم حرف خود را بزنند. دلیل دیگر نیز ترس از نتیجه همه‌پرسی است. مثلا در همین قضییه برجام عده‌ای تریبون‌های بزرگ و بلندگوهای بسیار دارند مدت‌ها گفتند که برجام بد است و الان می‌ترسند که مردم پای برجام مانده و خواستار ادامه آن شوند. به هر حال همه این‌ها در جامعه زندگی می‌کنند و می‌دانند حرف‌هایشان غیرمنطقی و غیرحساب‌شده است اما نگرانند که نظر مردم آنچه آن‌ها می‌گویند و می‌خواهند، نباشد».

خباز نگرانی از تدوام استفاده از ابزار همه‌پرسی را یکی دیگر عوامل تابو شدن آن دانست و گفت: « می‌ترسند که خشت از خرند در رود و بعدا نتوانند کنترل کنند. در حالی که قانون موجود مبنی بر نیاز به دو سوم رای نمایندگان برای برگزاری همه‌پرسی کافی است و اگر ما بخواهیم علی‌رغم آن حرف خود را بزنیم ناشی از روحیه استبدادی و تفرعن است. یکی از مشکلات ما در کشور همین است که برخی خرد جمعی را نمی‌پذیرند و تصور می‌کنند که حرف آن‌ها باید فصل‌الخطاب باشد.