مورد عجیب توکن «پیمان»، بانک مرکزی ایران و ارز دیجیتال!

در روزهایی که بحث بیت کوین و استخراج آن در کشورمان بسیار داغ شده و مورد توجه همگان قرار گرفته، خبر عرضه قریب الوقوع ارز دیجیتال ایرانی، توجه ها را به خود معطوف کرده و خیلی زود جنجالی شد.

به گزارش «آزادی»، ماجرا از این قرار بود که خبر رسید «توکن پیمان» در یک قدمی عرضه به ایرانیان است و فراخوان توزیع آن برای کاربران پیشتاز، منتشر شده است. توکنی که محصول «بنیاد ققنوس» است و آن گونه که در سایت بنیاد تاکید شده، یکی از محصولات این پلتفرم در عرصه توکنیزه کردن انواع دارایی ها در ایران خواهد بود.

اما توکن پیمان چیست؟ در تعریف کوتاه، «پیمان»، توکن پایه ققنوس است که از نوع توکن دارایی با پشتوانه طلاست، به این صورت که هر پیمان با 30 سوت طلای 24 عیار (حداقل استاندارد ۹۹۵) پشتوانه شده و طبق شرایط سپیدنامه (White Paper) شبکه ققنوس تضمین شده است. پیمان واحد خردی در زیرمجموعه دارد که «پیناتس» نام دارد و مقدار آن، ده به توان منفی هفت پیمان است.

احتمالا با خواندن این تعریف متوجه شده اید که توکن با رمزارزهایی مانند بیت کوین چه تفاوت هایی دارد اما برای اطمینان بد نیست اشاره کنیم که توکن پیمان پشتوانه طلا دارد و قابل استخراج یا تولید (الا توسط شبکه ققنوس) نیست و از آن مهم تر، تضمین پرداخت دارد، اما برای کامل تر شدن اطلاعات تان در این خصوص لازم است اشاره کنیم که تبادل توکن پیمان مستلزم پرداخت کارمزد است و افزون بر آن، استفاده از آن تابع قوانین دیگری نیز هست.

با این توضیحات مشخص می شود که توکن پیمان در زمره ارزهای دیجیتال (Digital currency) قرار می گیرد که در شبکه مستقل خود مبادله می شوند و تفاوت ماهوی با رمزارز (یا ارز رمزی یاCrypto currency) دارد که اغلب غیرمتمرکز هستند، قابلیت استخراج دارند و پشتوانه ای از جنس پول یا فلزات گرانبها یا دارایی های دیگر ندارند. به تعبیر بهتر، پیمان قرار است چیزی شبیه حواله ای دیجیتال باشد که پشتوانه واقعی دارد.

شاید جالب باشد که بدانید بر خلاف بحث های داغ این روزها در خصوص رمزارزها و ارزهای دیجیتال و استقبال ایرانیان از مبحث استخراج رمزارزِ مشهور «بیت کوین»، «پیمان» بر اساس ایده ای قدیمی شکل گرفته که در سال 1996 میلادی در آمریکا اجرایی شد و ای گلد (E-gold) نام داشت. شرکتی که به کاربران خود این امکان را می‌داد که به ازای میزان طلا یا نقره (یا فلزات ارزشمند) شان اعتبار دیجیتالی در وب سایت شرکت دریافت کرده و با آن تبادلات مالی شان را انجام دهند.

البته ای گلد ایراداتی اساسی داشت که در نهایت منجر به بروز مشکلات عدیده و در نهایت برچیده شدن شرکت شد. ایراداتی که بنیاد ققنوس کوشیده با بهره‌مندی از «استلار» (پروتکل مشهور متنِ باز و غیرمتمرکز در حوزه تبادلات ارز دیجیتال)، بر آنها فارغ آید و افزون بر آن، دارایی هایی غیر از طلا را تبدیل به توکن کرده و به جریان اندازد. با این ایده که تبدیل دارایی ها به توکن فواید پرشماری دارد که از جمله آنها تبدیل داراییهای منجمد و غیرمولد به دارایی های مولد است.

دورنمایی به ظاهر روشن که ظاهرا قرار نیست به این زودی ها در کشورمان به منصه ظهور برسد، چراکه بانک مرکزی کشورمان در واکنش به فراخوان عرضه توکن پیمان تاکید کرده «هیچ شخص حقیقی و حقوقی، مجوزی در خصوص انتشار رمزارز از بانک مرکزی دریافت نکرده است.» ماجرایی قابل تامل که ممکن است تصور کنید درباره «رمزارزها» بیان شده و شامل توکن پیمان (که شرح دادیم رمزارز نیست!) نمی‌شود اما این گونه نیست.

این را می شود از اظهارنظر همتی، رئیس کل بانک مرکزی در حاشیه نشست چند روز پیش هیات دولت دریافت که گفت: «از نظر بانک مرکزی، تشکیل و فعالیت اشخاص برای ایجاد و اداره شبکه پولی و پرداخت مبتنی بر فناوری زنجیره بلوک غیرمجاز است و انتشار رمز ارز با پشتوانه ریال، طلا، فلزات گرانبها و انواع ارز در انحصار بانک مرکزی است.» اظهارنظری که فراتر از غیرقانونی بودن عرضه پیمان، فعالیت بنیاد ققنوس در این راستا را هم غیرمجاز می خواند.

جالب اینکه در پی این اظهار نظر، بانک مرکزی کشورمان اطلاعیه ای صادر کرد که در آن تاکید شده «انتشار رمز ارز با پشتوانه ريال، طلا و فلزات گرانبها و انواع ارز در انحصار بانک مرکزی است»، «فعاليت اشخاص براي ايجاد و اداره شبکه پولی و پرداخت مبتنی بر فناوری زنجيره بلوک، غيرمجاز محسوب می شود و بانک مرکزی حق پیگرد قانونی اشخاصی که با ناديده گرفتن مقررات، به ایجاد و اداره شبکه اقدام يا نسبت به آن تبليغ می کنند را برای خود محفوظ می داند.»

در ادامه این اطلاعیه نیز آب پاکی روی دست همه ریخته و تاکید شده که «هرگونه ضرر و زيان ناشی از فعاليت بر اساس شبکه‌های پولی و پرداخت مبتنی بر فناوری زنجيره‌ای بلوک و کسب و کارهای مرتبط با آن،‌ متوجه ناشر(ين)،‌پذيرنده (گان) و متعاملان است.» تا مشخص شود که نه تنها پیمان مجوز ندارد، که اساسا قرار هم نیست مجوزی دریافت کند، حتی اگر پشتوانه اش را از طلا به چیزی دیگر (البته غیر از دیگر فلزات گرانبها یا ریال یا انواع ارز) تغییر دهد، چراکه شبکه پرداخت مبتنی بر فناوری زنجیره بلوک محسوب می‌شود!
دیدگاهی که با سند «الزامات و ضوابط حوزه رمزارزها در کشور» که بانک مرکزی در بهمن ماه سال گذشته منتشر کرده، در تعارض آشکار است، چراکه در آن سند ضمن ارائه تعارف جامع از انواع ارز دیجیتال، تاکید شده «انتشار توکن با پشتوانه طلا و سایر فلزات گرانبها پس از اخذ مجوز از این بانک و با ضمانت بانک‌های کشور مجاز است»، هرچند یادآوری شده که این نوع توکن ها تنها در بانکهای مجاز و صرافی ها قابل تبادل است و همچنین، استفاده از آنها به عنوان ابزار پرداخت در کشور ممنوع است.

عجیب آنکه در سند یاد شده، تنها انتشار توکن با پشتوانه ریال در انحصار بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران خوانده شده و انتشار توکن با پشتوانه ارز برای بانکهای دارای مجوز بانک مرکزی ممکن است. به این موارد، انتشار توکن با پشتوانه دارایی های دیگر یا حتی انتشار توکن بدون پشتوانه را باید افزود که در سند فوق تاکید شده از حیطه وظایف بانک مرکزی خارج هستند و تابع قوانین بورس کشورمان خواهند بود، در حالی که اطلاعیه اخیر بانک مرکزی صراحت دارد «ايجاد و اداره شبکه پولی و پرداخت مبتنی بر فناوری زنجيره بلوک، " غيرمجاز" محسوب می شود»!