ورود ایران به گام دوم برجام

امروز دقیقا ۶۰ روز از فرصت ایران به طرف‌های باقیمانده در برجام می‌گذرد و با توجه به عدم بهره‌گیری آن‌ها و به ویژه اروپا از این پنجره باز دیپلماسی، تهران گام دوم را با قاطعیت برمی‌دارد و در صورت عدم تحرک طرف مقابل، گام سوم نیز در راه است.

به گزارش «آزادی»، امروز یکشنبه (۱۶ تیر ماه ۱۳۹۸) شصت روز از بیانیه شورای عالی امنیت ملی ایران در خصوص توقف ۲ تعهد برجامی در زمینه عدم رعایت محدودیت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی شده و آب سنگین و دادن فرصت به طرف‌های باقیمانده در برجام برای عملیاتی کردن تعهدات بانکی و نفتی خود در قبال ایران می‌گذرد. فرصتی که طرف‌های برجامی به ویژه اروپا از آن بهره نبرد و براساس این بیانیه با پایان این فرصت ۶۰ روزه اگر خواسته‌های ایران تامین شود؛ ایران نیز به همان میزان اجرای مجدد تعهدات متوقف شده را از سر خواهد گرفت و در غیر این صورت، جمهوری اسلامی ایران مرحله به مرحله تعهدات دیگری را متوقف خواهد کرد و در واقع وارد گام دوم خواهد شد که براساس این بیانیه، توقف تعهدات در زمینه سقف غنی سازی اورانیوم و مدرن سازی راکتور آب سنگین اراک (خنداب) در این مرحله قرار دارد. در صورت ادامه این روند از سوی طرف‌های باقیمانده در برجام و عدم تحرک آن‌ها در راستای عمل به تعهداتشان، ایران وارد گام سوم خواهد شد که هنوز جزییات آن روشن نیست.

در بیانیه شورای عالی امنیت ملی که در ۱۸ اردیبهشت سال جاری صادر شد، آمده بود: «شورای عالی امنیت ملی امروز ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ دستور توقف برخی اقدامات ایران در توافق برجام را صادر کرد. این تصمیم طی نامه مهمی از سوی دکتر روحانی رئیس جمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران به سران کشور‌های عضو برجام شامل آلمان، انگلیس، چین، روسیه و فرانسه اعلام شده است.
اکنون یک سال از خروج غیرقانونی ایالات متحده آمریکا از توافق برجام و نقض مصوبات شورای امنیت سازمان ملل متحد توسط آمریکا می‌گذرد و آن کشور با قلدری تمام و برخلاف تمامی اصول شناخته شده بین‌المللی تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی خود را مجددا اعمال کرده است. این زورگویی آشکار آمریکا متأسفانه با هیچ اقدام درخور و متناسب از سوی شورای امنیت و یا اعضای باقیمانده در برجام مواجه نشده است.
جمهوری اسلامی ایران در طول یک سال گذشته نهایت خویشتنداری را از خود نشان داده و به درخواست دیگر اعضای برجام فرصت قابل توجهی در اختیار آن‌ها قرار داده است تا اثرات و تبعات خروج آمریکا از برجام را جبران کنند.

در این مدت «کمیسیون مشترک برجام» ۲ بار در سطح معاونان و ۲و بار در سطح وزرای امور خارجه تشکیل شد و کشور‌های باقیمانده در برجام در این جلسات به صراحت اذعان کردند که رفع تحریم‌ها و برخورداری ایران از منافع اقتصادی حاصله، بخش حیاتی از برجام است. آن‌ها متعهد شدند که برای تحقق این هدف «راه‌حل‌های عملی» به منظور عادی سازی و حتی ارتقای همکاری‌های اقتصادی با ایران طراحی کنند.
متاسفانه این حسن نیت و خویشتنداری هوشمندانه مردم ایران بی پاسخ مانده و غیراز صدور بیانیه‌های سیاسی، هنوز هیچ ساز و کار عملیاتی برای جبران تحریم‌های آمریکا مستقر نشده است.

بنابراین، جمهوری اسلامی ایران برای تامین حقوق خود و بازگردندان توازن به مطالبات طرفین در این توافق، گزینه‌ای غیر از «کاهش تعهدات» ندارد.
از این جهت، اعلام می‌کند که جمهوری اسلامی ایران در مرحله فعلی دیگر خود را متعهد به رعایت محدودیت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی شده و ذخایر آب سنگین نمی‌داند.

به کشور‌های باقی مانده در برجام ۶۰ روز فرصت داده می‌شود تا تعهدات خود به ویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی را عملیاتی کنند. چنانچه در این مهلت کشور‌های مزبور قادر نباشند مطالبات ایران را تامین کنند، در مرحله بعدی جمهوری اسلامی ایران رعایت محدودیت‌های مربوط به سطح غنی سازی اورانیوم و اقدامات مربوط به مدرن سازی رآکتور آب سنگین اراک را نیز متوقف خواهد کرد.

در هر زمان که خواسته‌های ما تامین شوند، ما نیز به همان میزان اجرای مجدد تعهدات متوقف شده را از سر خواهیم گرفت، اما در غیر این صورت، جمهوری اسلامی ایران مرحله به مرحله اجرای تعهدات دیگر را متوقف خواهد کرد.
جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد به مشورت‌های خود با اعضای باقیمانده برجام در تمامی سطوح ادامه دهد، اما نسبت به هر اقدام غیر مسئولانه، از جمله ارجاع موضوع به شورای امنیت ملل متحد یا اعمال تحریم‌های بیشتر، عکس العمل قاطع و سریع نشان خواهد داد.

رئیس جمهوری اسلامی ایران در نامه خود به سران کشور‌های برجام به صراحت نوع واکنش جمهوری اسلامی ایران را خاطرنشان کرده است.
اکنون جمهوری اسلامی ایران حجت را بر کشور‌های عضو برجام و بر جامعه بین‌الملل تمام کرده است.

ما با حسن نیت وارد مذاکرات هسته‌ای شدیم، با حسن نیت توافق کردیم، با حسن نیت توافق را اجرا کردیم و پس از خروج آمریکا با حسن نیت زمان کافی در اختیار دیگر اعضای برجام قرار دادیم. حال نوبت کشور‌های باقیمانده در برجام است که حسن نیت خود را ثابت کرده و قدم‌های جدی و عملی برای حفظ برجام بردارند.
پنجره‌ای که اکنون در برابر دیپلماسی قرار دارد مدت زیادی باز نخواهد بود و مسؤولیت شکست برجام و هرگونه تبعات احتمالی آن به طور کامل بر عهده آمریکا و اعضای باقیمانده در برجام قرار خواهد داشت.» (اینجا بخوانید)

صبح چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت ماه نیز سفرای کشور‌های عضو برجام شامل آلمان، انگلیس، چین، روسیه و فرانسه به وزارت امور خارجه دعوت و نامه حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان توسط سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه به آن‌ها تسلیم شد. در این نامه تصمیم شورای عالی امنیت ملی کشورمان مبنی بر «توقف اجرای برخی تعهدات جمهوری اسلامی ایران ذیل برجام» به اطلاع سران کشور‌های مزبور رسید. همچنین طی نامه دیگری که همان روز توسط وزیر امور خارجه کشورمان برای خانم موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ارسال شد جزئیات اقدامات ایران به اطلاع او به عنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام رسید.

به گزارش فارس، برطبق بند هفت برجام، ایران متعهد شده بود که طی مدت ۱۵ سال و همچنان که به طور تدریجی به سمت رسیدن به استاندارد‌های بین‌المللی کیفیت برای سوخت تولیدی در ایران حرکت می‌‏کند، ذخایر اورانیوم خود را به ۳۰۰ کیلوگرم هگزافلوراید اورانیوم غنی شده تا ۳.۶۷ درصد یا معادل آن در سایر اشکال شیمیایی محدود کند. از سوی دیگر براساس برجام جمهوری اسلامی ایران مقید بود تا ۱۵ سال میزان ذخایر آب سنگین را به ۱۳۰ تن محدود کند. در همین زمینه سید عباس عراقچی ۱۸ اردیبهشت ماه سال جاری در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری عنوان کرد: ایران امروز اعلام کرد دیگر به این محدودیت قائل نیست و ما دیگر هیچ محدودیتی برای میزان ذخایر خود قائل نیستیم. اینکه ذخایر به چه مراحلی می‌رسد و چه میزان افزایش می‌یابد، دست خودمان است، با توجه به ظرفیت‌های فنی، نیاز‌ها و تعاملات دیپلماتیک در عرصه عمل تصمیم می‌گیریم که با چه سرعتی مواد و ذخایر خود را افزایش دهیم.

در این راستا بهروز کمالوندی معاون و سخنگوی سازمان انرژی اتمی در تاریخ‌های ۳۰ اردیبهشت ماه و ۲۷ خرداد ماه در مجتمع غنی سازی شهید احمدی روشن نطنز و تأسیسات آب سنگین اراک از اقدامات فنی این سازمان در راستای اجرای بیانیه شورای عالی امنیت ملی خبر داد.

بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران ۳۰ اردیبهشت ماه سال جاری در مجتمع غنی سازی شهید احمدی روشن نطنز در جمع خبرنگاران از چهار برابر شدن ظرفیت تولید اورانیوم ۳.۶۷ درصد خبر داد. (اینجا بخوانید)

بهروز کمالوندی معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس و سخنگوی سازمان انرژی اتمی روز دوشنبه ۲۷ خرداد ماه نیز در محل تأسیسات آب سنگین اراک در جمع خبرنگاران گفت: «از زمان اعلام چهار برابر شدن ظرفیت تولید اورانیوم ۳.۶۷ درصد، تولید آن مجددا در روز‌های اخیر افزایش یافته است. به نحوی که امروز خدمت شما اعلام می‌کنم اگر شمارش معکوس را از ۱۰ شروع کنیم از امروز به مدت ۱۰ روز (۲۷ ژوئن/ ششم تیر) ما از سقف ۳۰۰ کیلو اورانیوم غنی شده ۳.۶۷ عبور خواهیم کرد و نه تنها عبور خواهیم کرد، بلکه افزایش تولید به شدت بالا خواهد رفت و بعد از عبور از ۳۰۰ کیلو، سرعت افزایش اورانیوم غنی شده با غنای ۳.۶۷ را بیشتر خواهیم کرد.» (بیشتر بخوانید)

در همین زمینه ۱۰ تیر ماه یک منبع آگاه در گفتگو با فارس (+) عبور ذخایر اورانیوم غنی شده ۳.۶۷ درصد ایران از ۳۰۰ کیلوگرم در راستای گام اول بیانیه اخیر شورای عالی امنیت ملی را اعلام کرد و پس از آن هم آژانس این مطلب را تأیید کرد.

*در ۱۶ تیرماه سطح غنی‌سازی دیگر ۳.۶۷ نخواهد بود

چهارشنبه ۱۲ تیر ماه «حسن روحانی» رئیس جمهوری اسلامی ایران در جلسه هیأت دولت صراحتاً خطاب به طرف‌های برجام با بیان اینکه «از ۱۶ تیر ما اقدام بعدی را انجام می‌دهیم، اگر می‌خواهید اظهار تأسف بکنید از همین حالا ابراز تأسف بفرمایید، اگر بناست بیانیه بدهید از همین حالا بدهید»، گفت: «در ۱۶ تیرماه سطح غنی‌سازی دیگر ۳.۶۷ نخواهد بود. ما این تعهد را کنار می‌گذاریم به هر مقداری که دلمان خواست و به هر مقداری که ضرورت و نیازمان بود. غنی سازی را از ۳.۶۷ می‌بریم بالا و بدانید از ۱۶ تیر به بعد در زمینه راکتور اراک، اگر به تمام تعهداتی که کردید، طبق برنامه و زمانبندی عمل نکنید، ما راکتور اراک را به شرایط سابق برمی‌گردانیم، یعنی به شرایطی که به قول شما می‌گفتید خطرناک است و می‌تواند پلوتونیم تولید کند، مگر اینکه در مورد راکتور اراک به تمام تعهدات خودتان عمل کنید.»

روحانی به آمریکا و اروپا توصیه کرد که به منطق، میز مذاکره، تفاهم و احترام به قانون و احترام به مصوبات شورای امنیت سازمان ملل برگردند و افزود: «در این شرایط، همه ما به برجام عمل کنیم. ما به برجام متعهد خواهیم ماند تا روزی که طرف مقابل در برجام متعهد بماند. ما به برجام صد در صد عمل می‌کنیم، آن روزی که طرف مقابل صد در صد عمل کند.»

از سوی دیگر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز همان روز در جمع خبرنگاران تصریح کرد: تا زمانی اروپا به برجام متعهد باشد ما هم متعهد خواهیم بود، ولی همانطور که اروپا تعهداتش را انجام می‌دهد ما هم تعهداتمان را انجام می‌دهیم.

حال با توجه به اینکه امروز این فرصت ۶۰ روزه به پایان می‌رسد و شاهد اقدام عملی و ملموس طرف‌های مقابل برجام به ویژه طرف اروپایی نبودیم و سازوکار اینستکس هم که گفته شد عملیاتی شده به گفته روحانی تو خالی است، قرار است سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه و بهروز کمالوندی سخنگوی سازما انرژی اتمی به همراه علی ربیعی سخنگوی دولت در نشست خبری مشترک به تشریح جزییات اقدامات ایران در گام دوم در راستای بیانیه شورای عالی امنیت ملی بپردازند. همانگونه که پیش از این در بیانیه شورای عالی امنیت ملی آمده بود، سقف ذخایر اورانیوم و بحث مدرن سازی راکتور اراک از مواردی است که در گام دوم در نظر گرفته شده و در صورتی که طرف‌های مقابل در این مدت کاری صورت ندهند، گام‌های بعدی در دستورکار ایران خواهد بود.

گفتنی است «علی‌اکبر ولایتی» مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل روز جمعه ۱۴ تیر ماه در گفت‌وگویی درباره گام‌های جمهوری اسلامی ایران پس از فرصت ۶۰ روزه به اروپا برای اجرای برجام گفته بود: اجرای گام‌ها مورد اجماع جمهوری اسلامی ایران چه مجلس، چه دولت و چه همه کسانی است که به صورت مستقیم و غیرمستقیم در این فعل و انفعالات مباشرت دارند.

ور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل با اشاره به برداشته شدن گام اول و فراتر رفتن میزان اورانیوم غنی شده از ۳۰۰ کیلوگرم، اظهار داشت: گام دوم از ۱۶ تیر آغاز می‌شود، میزان غنی سازی از ۳.۶۷ درصد مورد تعهد در برجام جلوتر رفته و تا جایی که مورد نیاز فعالیت‌های صلح آمیز ما باشد، میزان غنی سازی پیش خواهد رفت.

وی در این زمینه مثالی زد و افزود: فرض کنید برای استفاده در راکتور بوشهر، میزان غنی سازی را به ۵ درصد برسانیم، این کار را می‌کنیم، چون این هم کاملاً یک هدف صلح آمیز است و ما می‌خواهیم از راکتور‌های ساخته شده مشترک بین ایران و روسیه برای نیازمندی‌های عادی و صنعتی یک کشور برق استحصال کنیم.

ولایتی خاطرنشان کرد: این امر برای ما کالا حیاتی است و تا آن حد که در رابطه با فعالیت‌های صلح آمیزمان مصلحت بدانیم ان‌شاءالله این کار را خواهیم کرد. اگر آنان از تعهدات خود کم کنند ما هم چنین می‌کنیم و اگر آنان به انجام تعهدات خود بازگشتند ما هم برمی‌گردیم، درغیر این صورت کار ما ادامه پیدا می‌کند و مجموعه‌ای از انفعالات با سیر معقول و طبیعی پیش خواهد رفت.

در همین خصوص نیز خبرگزاری رویترز به نقل یک مقام ایرانی خبر داد که ایران (پس از پایان مهلت ۶۰ روزه به اروپا) سطح غنی سازی خود را از ۳.۶۷ به پنج درصد می‌رساند.

در طی این مدت رایزنی‌های دیپلماتیکی در جریان بود از سفر‌هایی که محمدجواد ظریف به ۲ کشور عضو برجام (روسیه و چین) داشت و دیپلمات‌هایی که از سوی چهار کشور عضو برجام (فرانسه، آلمان، انگلیس و روسیه) و همچنین نماینده فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران آمدند و برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام در هفتم تیر ماه در سطح معاونان وزرا و مدیران کل سیاسی ایران و ۱+۴ که با توجه به روند کنونی به نظر می‌رسد هیچ تحول قابل قبولی در این خصوص رخ نداده و در نهایت مقرر شد در ماه جاری میلادی (ژوئیه) نشست وزرای خارجه ایران و گروه ۱+۴ (انگلیس، فرانسه، روسیه، چین و آلمان) برگزار شود. اینکه این نشست خروجی قابل قبولی برای ایران به همراه خواهد داشت یا خیر باید منتظر ماند و دید.