حد و مرز «حریم شخصی» سلبریتی‌ها را چه کسی تعیین می کند؟

انتشار تصاویر بدون حجاب از برخی سلبریتی‌ها، توسط افراد ناشناس در روز‌های اخیر، یک بار دیگر بحث «حریم خصوصی» را بر سر زبان‌ها انداخت. حدومرز حریم شخصی افرادشناخته شده تا کجاست و آیا مشهور بودن افراد، این مجوز را به دیگران می‌دهد تا هر وقت و در هرجایی بخواهند به ضبط و انتشار تصاویر آن‌ها اقدام کنند؟ فقه، قانون اساسی و حقوق مدنی در این باره چه می‌گویند؟

به گزارش «آزادی» نوع پوشش افراد، بخصوص زنان، همیشه یکی از موضوعات بحث برانگیز در کشور ما بوده است. گروهی مساله‌ی حجاب را علاوه بر دستور دین اسلام، قانونی لازم الاجرا می‌دانند که تمرد از آن قانون شکنی محسوب می‌شود و ضابطین قضایی موظفند با آن برخورد کنند. در مقابل افرادی هستند که نوع حجاب و پوشش را جزو مسایل شخصی تلقی کرده و معتقدند دولت‌ها نباید در آن ورود کنند. این گروه استدلالشان این است:همانطور که عمل نکردن برخی شهروندان به واجباتی همچون خواندن نماز، عواقبی از طرف حکومت به دنبال ندارد، بنابراین کسی نباید به بخاطر بی حجابی، مورد بازخواست قرار گیرد.

اخیرا، اما گروه سومی هم شکل گرفته که معتقدند افراد شناخته شده (سلبریتیها) فقط در صورتی حق دارند در خارج از کشور پوششان مغایر با داخل کشور باشد که پیش از آن به حجاب به گفته‌ی آن‌ها «اجباری» اعتراض کرده باشند، در غیر این صورت از آن‌ها با برچسب «سلبریتی خائن» یاد می‌کنند.

به راستی، حدومرز حریم شخصی افرادشناخته شده تا کجاست و آیا مشهور بودن یک فرد، این مجوز را به دیگران می‌دهد تا هر وقت و در هرجایی بخواهند به ضبط و انتشار تصاویر او اقدام کنند؟ فقه، قانون اساسی و حقوق مدنی در این باره چه گفته اند؟

حمیده سنجریان، مدرس معارف در دانشگاه الزهرا، سارا باقری وکیل دادگستری و فعال حقوق زنان و تعدادی از شهروندان ساکن نقاط مختلف کشورمان، در گفتگو با آزادی به این موضوع پرداختند.

استاد معارف دانشگاه الزهرا: سلبریتی‌هایی که با امکانات نظام به شهرت و ثروت می‌رسند، اما تابع نظام نیستند، منتظر مکرخدا باشند

حمیده سنجریان، مدرس معارف در دانشگاه الزهرا، در پاسخ به محدوده‌ی حریم خصوصی افراد شناخته شده و حقوق فردی آن‌ها معتقد است: «افراد اگر حقوقی دارند، مسلما تکلیفی هم در قبال آن دارند. بحث حجاب، یک موضوع سلیقه‌ای نیست، علاوه بر اینکه دستور شرع است، قانون هم است.»
این استاد دانشگاه با اشاره به «سوبرداشت‌هایی که گاهی از آیه‌ی لااکراه فی الدین می‌شود»، در پاسخ به افرادی که می‌گویند «قرآن گفته کسی نمی‌تواند ما را مجبور به داشتن حجاب کند»، تصریح کرد: «بدفهمی نسبت به معنا و مقصود صحیح و دقیق این آیه از سوره بقره، موجب ایجاد سؤالات و ابهامات و حتی شبهه‌پراکنی‌هایی از سوی برخی شده است. سنجریان با ذکر مثالی به تشریح دیدگاه خود پرداخت و ادامه داد: «کسانی که به دنبال بهره برداری شخصی از دین هستند این نکته را در نظر نمی‌گیرند که مثلا یک راننده‌ی خودرو نمی‌تواند بگوید کسی حق ندارد مرا مجبور کند پشت چراغ قرمز بایستم، چون از آن خوشم نمی‌آید. برای برقراری نظم همه موظفیم حتی از دستوراتی که مورد علاقه ما نیستند، پیروی کنیم».

او با اشاره به «امکانات و شرایطی که حکومت برای رشد و بالندگی سلبریتی‌ها در اختیار آن‌ها قرار داده، آن‌ها را موظف به رعایت معیار ها‌ی همین حکومت می‌داند» و تاکید می‌کند: «سلبریتی‌هایی که به برکت این نظام و با بهره مندی از امکانات نهاد‌های انقلابی، مثل صداوسیما شهرت و ثروتی به دست آوردند و سلبریتی شدند، در هر مکان و موقعیتی که هستند باید تکلیفشان را انجام دهند و به لحاظ پوشش و رفتار تابع همین نهاد‌های انقلابی باشند».

این مدرس دانشگاه الزهرا با استناد به آیه‌ی «ومکرو و مکرالله ولله خیرالماکرین»، خطاب به افراد مشهور می‌گوید: «سلبریتی‌هایی که از امکانات نظام بهره می‌برند برای اینکه به جایی برسند، ولی بعد از مشهور شدن، ناگهان با مکر و فریب رفتار دیگری نشان می‌دهند، منتظر مکر خدا هم باشند».
استاد معارف با متفاوت دانستن حدومرز حریم شخصی برای اشخاص مشهور با بقیه افراد، تصریح می‌کند: «سلبریتی‌ها خودشان پذیرفتند که دائما مورد توجه قرار گیرند، بنابراین طبیعتا از حریم خصوصی به شکل معمولش بهره‌مند نیستند. سلبریتی‌هایی که هم شهرت را می‌خواهند و هم حریم شخصی را، مصداق افرادی هستند که گفته می‌شود هم خدا را می‌خواهند و هم خرما را».

حمیده سنجریان، از سرگیری مجدد فعالیت از طرف سلبریتیها، علیرغم انتشار تصاویر بدون حجابشان را بسیار مشکوک دانست و گفت: «به نظر میرسد دست‌های پنهانی در صدا وسیما وجود دارند که به دنبال پیاده کردن سکولاریزم هستند و همین امر باعث می‌شود سلبریتی‌هایی که کشف حجاب می‌کنند بتوانند مجددا به سر کار خود برگردند. این‌ها به انقلاب ضربه می‌زنند».

سارا باقری وکیل دادگستری: براساس جرائم رایانه‌ای مصوب سال١٣٨٨، انتشار تصاویر افراد برخلاف رضایت آن‌ها در صورتی که موجب هتک حیثیت افراد شود، موجب مسئولیت مدنی و مجازات کیفری برای منتشرکننده‌ی تصاویر می‌شود

سارا باقری وکیل دادگستری و فعال حقوق زنان در گفتگو با آزادی به ابعاد حقوقی انتشار تصاویر افراد بدون رضایت آن‌ها پرداخت و تاکید کرد: «در بحث حریم خصوصی موضوعاتی مطرح می‌شود مانند «حق بر تصویر» و «حق بر نام» که در غالب حقوق معنوی افراد تعریف می‌شود. به این معنی که وقتی ما صحبت از حریم خصوصی افراد می‌کنیم، بخش مهمی از آن، «حق بر تصویر» است که شامل حقوق معنوی و حقوق شهروندی افراد می‌شود. مشخصا درباره‌ی اتفاقاتی که اخیرا برای دو خانم بازیگر رخ داد، به لحاظ حقوقی و قانونی بسیار ارتباط تنگاتنگی با رضایت افراد دارد. به عبارت دیگر تا زمانی که اشخاص، میل و رضایت خود را نسبت به انتشار تصویرشان، اعلام نکنند، این کار جرم محسوب می‌شود».

این وکیل دادگستری در ادامه تصریح کرد: «براساس جرائم رایانه‌ای مصوب سال١٣٨٨، انتشار تصاویر افراد برخلاف رضایت آن‌ها در صورتی که موجب هتک حیثیت، شرافت و آبروی افراد شود، موجب مسئولیت مدنی و مجازات کیفری برای منتشرکننده‌ی تصاویر می‌شود. مسئولیت مدنی به این صورت خواهد بود که افرادی که تصاویرشان بدون رضایت آن‌ها منتشر شده می‌توانند به لحاظ حقوقی، طرح دعوی کنند و با پیگیری فرد خاطی می‌توانند ضمن سلب مسئولیت از خودشان در قبال انتشار تصاویر، اعاده حیثیت کنند».

این فعال حقوق زنان معتقد است: «برخلاف ادعایی که برخی از افراد نظیر رضا رفیع، مجری تلویزیون و طنزپرداز مطرح کردند مبنی بر قائل نبودن هیچگونه حریم شخصی برای سلبریتی‌ها و افراد سرشناس، حقیقت امر این است که هر چند افراد شناخته شده ممکن است بواسطه‌ی کنجکاوی دیگران نسبت به رفتار و کردار و پوشش آن‌ها، حریم خصوصی شان از جنس دیگری باشد، اما این به معنای این نیست که هر کسی آزادانه بتواند آنرا نقض کند و هر وقت و در هرجایی بخواهد به ضبط و انتشار تصاویر او اقدام کند». او در ادامه افزود: «این اقدامات به لحاظ حقوق مدنی و کیفری قابل پیگیری و مجازات است. قانون، این امکان را برای این دسته از سلبریتی‌ها فراهم کرده که افراد خاطی را تحت تعقیب کیفری قرار دهند».

سارا باقری، با تائید واکنش علی مطهری به انتشار تصاویر بدون حجاب از ستاره اسکندری و نگار جواهریان که گفته بود «اینگونه افراد اگر برای یک سفر شخصی به خارج از کشور رفته باشند مامور نیستیم درباره پوشش آن‌ها تجسس کنیم».

به اصول قانون اساسی اشاره کرد و گفت: «طبق اصل ۲۲ قانون اساسی:حیثیت، جان، مال، حقوق افراد از تعرض مصون است. همچنین اصل ۲۵ نیز این مساله را بیان می‌کند که بازرسی، ضبط و فاش کردن مکالمات تلفنی، استراق سمع و هرگونه تجسس ممنوع است».

باقری در پایان، با بیان اینکه «حجاب در داخل کشور ما به صورت یک قانون درآمده است» اظهار داشت: «طبق قانون اساسی، همه‌ی بانوان اعم از مشهور یا غیرمشهور، موظف به داشتن حجاب هستند، اما نکته‌ی قبل توجه این است که، افراد فقط تا زمانی که در داخل کشور هستند مشمول قوانین ایران قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر، رعایت نکردن قانون حجاب در خارج از کشور، جرم محسوب نمی‌شود».

گفتگوی آزادی با شهروندان ساکن شهر‌های مختلف ایران

یکی از شهروندان شهرستان بویراحمد که خود را خانم پاینده معرفی کرد، در گفتگوی تلفنی با آزادی: «من خیلی از قوانین سردر نمی‌آورم، ولی به نظرم اگه خانوم‌های بازیگر، هرجا هستند حجابشان را رعایت کنند، خودشان آرامش بیشتری دارند. به جز این، قانون هر چه که بگوید بالاتر از فرمان خدا که نیست».

اکبر سلیمیان ساکن اصفهان: «من خیلی از خانوم‌ها را دیدم که وقتی داخل کشور هستند حجاب دارند، ولی به محض رفتن به کشوری دیگه پوششون به طور کلی تغییر می‌کنه. این نشون میده که اونا توی کشور داشتن تظاهر میکردن. البته تقصیری هم ندارن به نظر من، ولی این کارشون باعث ترویج دروغ و ریا میشه. درباره سلبریتی‌ها هم همینجوریه دیگه.»

مینا قبادی ساکن گرگان: «به نظر من این خانوم‌های معروف که حجابشونو خارج از کشور برمیدارن فقط قصدشون خودنمائیه. شاید هم از جایی پول می‌گیرن که فرهنگ غرب رو تبلیغ کنن، نمی‌دونم».

پریناز ساکن نازی آباد تهران: «چند ساله که گشت ارشاد داره به خانوما گیر میده، هر سال هم روسری‌ها عقب‌تر می‌ره. نمیدونم چرا نمیذارن خودمون درباره لباسمون تصمیم بگیریم. عید با مامانم رفته بودیم ترکیه، روسری از سرش بر نداشت، چون بهش اعتقاد داره، ولی من و خواهرم اعتقادی نداریم باید چیکار کنیم؟ من با چندتا از بازیگرا دوستم، همه شون توی مهمونی‌ها لباسای راحت می‌پوشن، ولی جلوی دوربین مجبورن حجاب سرشون کنن. وقتی چاره‌ای ندارن که دیگه اسمش ریاکاری و این حرفا نمیشه که».


نویسنده:غلامرضاهاشمی فرد