تهران- ایرنا- مهلت دو ماهه ایران به طرف اروپایی به منظور اجرای سازوکار «اینستکس» رو به اتمام است و در صورت عدم اجرای تعهدات از سوی طرفهای دیگر توافق، تهران تا رسیدن به مرحله خروج، گام به گام از میزان تعهدات برجامی خود خواهد کاست.
به گزارش
«آزادی»، با وجود گذشت چند سال از عمر برجام هنوز اعضای باقی مانده در توافق هستهای به تعهدات خود جامه عمل نپوشاندهاند. تداوم این پیمان شکنی در نهایت ایران را به سمت اقدام متقابل سوق داده است؛ روندی که اگر ادامه یابد شکست برجام دور از ذهن نیست.
در روزهای گذشته که تهران میزبان هیأت اروپایی بود، یکی از مهمترین محورهای گفت وگو میان مقامات دو طرف به اقدامات برجامی تهران و بروکسل و همچنین آینده برجام ارتباط یافت؛ مسائلی که دیروز شنبه «سیدعباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه و عضو ارشد تیم مذاکره کننده هستهای به دنبال دیدار و گفت وگو با «هلگا اشمید» دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه رسانهای کرد.
عراقچی هر چند به ترافیک دیپلماتیک ۳۵ روزه هیأت اروپایی بین پایتختهای اعضای برجام اشاره و نشست با مقامات بروکسل را مثبت ارزیابی کرد اما مستقیماً طرف اروپایی را تهدید به کاهش تدریجی تعهدات نمود.
عضو ارشد تیم مذاکره کننده هستهای کشورمان اظهار کرد که «جمهوری اسلامی ایران باید از منافع رفع تحریمها در برجام وبه خصوص رفع تحریمهای هستهای بهره مند شود، در غیر این صورت ما با استفاده از حقی که برجام برای ما قائل شده است، تعهدات خود را بر طبق برجام پله پله کاهش میدهیم و در حقیقت خروج ایران از برجام در دستور کار قرار دارد.»
مقامات وزارت خارجه از جمله عراقچی، کاستن تدریجی از تعهدات را «هدفمند»، «هوشمندانه» و «برنامه ریزی شده» میدانند و راهی را برای طرف مقابل باز گذاشتهاند که در صورت تحقق مطالبات ایران، روند خروج تهران از برجام کندتر شده و تهران به قول معروف به خانه اول برگردد.
خویشتن داری ایران در مقابل بدعهدی طرف مقابل حتی یکسال بعد از خروج آمریکا از توافق نیز ادامه داشت تا اینکه گامی عملی از سوی دیگر اعضای توافق مشاهده نکرد. در نهایت ایران تغییر رویه داده و چاره را در کاستن از تعهدات خود یافت.
خویشتن داری ایران در مقابل بدعهدی طرف مقابل حتی یکسال بعد از خروج آمریکا از توافق نیز ادامه داشت تا اینکه گامی عملی از سوی دیگر اعضای توافق مشاهده نکرد. در نهایت ایران تغییر رویه داده و چاره را در کاستن از تعهدات خود یافت.
هجدهم اردیبهشت ماه و همزمان با اولین سالروز خروج آمریکا از برجام، شورای عالی امنیت ملی نخستین اقدام متقابل را در پیش گرفت. شورای مذکور با استناد به بندهای دوگانه ۲۶ و ۳۶ برجام که به ایران اجازه میدهد در صورت عدم پایبندی طرف مقابل به تعهدات، اجرای تعهدات خود را به شکل کلی یا جزئی متوقف کند، دستور داد تا ذخیره سازی و نگهداری آب سنگین و اورانیوم فراتر از محدودیتهای مندرج در برجام انجام گیرد.
در بخشی از بیانیه شورای عالی امنیت ملی آمده بود «جمهوری اسلامی ایران در مرحله فعلی دیگر خود را متعهد به رعایت محدویتهای مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی شده و ذخایر آب سنگین نمیداند.»
تعیین مهلت برای اجرای تعهدات از سوی طرف مقابل به مدت دو ماه نیز از دیگر اقدامات شورای عالی امنیت ملی به شمار میرفت. اینک بیش از یک ماه از مهلت تشخص شده میگذرد؛ مهلتی که از نگاه مقامات جمهوری اسلامی قابل تمدید نیست. دیروز عراقچی در این باره اظهار کرد: مهلت ۶۰ روزه که ۲۵ روز آن سپری شده به هیچ عنوان تمدید نمیشود و ایران اقدامات بعدی یا همان گام دوم را اجرایی میکند مگر اینکه آنها خواستههای ما را تأمین کنند.
گزارشهای اخیر آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز از عملیاتی شدن تهدیدات ایران حکایت میکنند. «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس هر چند دهم خردادماه در پانزدهمین گزارش فصلی خود بار دیگر از پایبندی تهران به برجام سخن گفت اما ۱۰ روز بعد (۲۰ خرداد) در گزارش دیگر خود به شورای حکام آژانس تاکید کرد که ایران تهدید خود مبنی بر افزایش میزان تولید اورانیوم غنیشده را اجرایی ساخته است.
رضایت ایران از روسیه و چین به عنوان دو عضو غیراروپایی برجام بر کسی پوشیده نیست و مقامات کشورمان در فرصتها و نشستهای مختلف آن را مطرح کردهاند اما این مسئولیت گریزی طرف اروپایی است که صدای اعتراض ایران را بلند کرده است؛ حال این مسئولیت گریزی میتواند ناشی از ناتوانی بروکسل در دور زدن تحریمها باشد یا یک بازی سیاسی تکراری. مسئولیت گریزی طرف اروپایی است که صدای اعتراض ایران را بلند کرده است؛ حال این مسئولیت گریزی میتواند ناشی از ناتوانی بروکسل در دور زدن تحریمها باشد یا یک بازی سیاسی تکراری.
از نگاه ایران، اعضای باقی مانده در برجام باید به تعهدات خود عمل کنند همان طور که ایران با وجود موانع بسیار، همواره پایبندی خود را به توافق هستهای در عمل نشان داده است. اما اینکه تعهدات اروپا از سطح شعار فراتر نرفته، موضوعی مورد انتظار ایران نیست. همانند سازوکار اینستکس که از ماهها پیش مطرح شده ولی هنوز وارد فاز عملیاتی نشده است.
در همین ارتباط دیروز شنبه «علی لاریجانی» رئیس مجلس شورای اسلامی در دیدار با «ماریل دوسارنز» رئیس کمیسیون سیاست خارجی مجلس ملی فرانسه از تعهدگریزی اروپاییها انتقاد کرد و اینستکس را سازوکاری دانست که روی کاغذ مانده است.
دیدگاه مشابهی که همزمان حجت الاسلام «حسن روحانی» رئیس جمهوری در جریان پنجمین اجلاس سران کنفرانس «تعامل و اعتمادسازی در آسیا» موسوم به «سیکا» مورد توجه قرار داد. او دیروز در جریان سخنرانی خود تاکید کرد «بدیهی است ایران به صورت یک طرفه نمیتواند تنها طرف متعهد به برجام باقی بماند و سایر کشورها نیز لازم است سهم خود را برای حفظ این توافق مهم بپردازند.»