در شرایطی که ایران مهمترین شرط عدم بازنگری بیشتر در تعهدات برجامی خود را برداشته شدن گامهای عملی از سوی اروپا برای بهرهمند ساختن ایران از مزایای اقتصادی این توافق دانسته و در این راستا، بر اجرایی شدن هرچه سریعتر نهاد مالی مربوطه (اینستکس) تأکید داشته، واشنگتن در پی از اعتبار انداختن این گزینه از طریق اعمال تحریم است. این در حالی است که چنین اقدامی میتواند به فروپاشی کامل توافق هستهای منجر شود.
به گزارش
«آزادی»، سال گذشته و در پی خروج آمریکا از توافق هستهای ایران و گروه ۱+۵، طرفهای اروپایی این توافق وعده دادند که سازوکاری را برای تسهیل تبادلات مالی با ایران در شرایط تحریم تدوین خواهند کرد. این سازوکار که به اختصار «اینستکس» نامیده شده، هنوز به طور کامل به مرحله اجرا نرسیده، اما کاخ سفید اکنون تهدید میکند که ممکن است آن را هدف تحریم قرار دهد.
ابتدای سال جاری میلادی، کشورهای اروپایی به منظور محافظت از از تجارت محدود شده خود با ایران در برابر تحریمهای آمریکا از ساز و کار مالی ویژه خود به نام اینستکس رونمایی کردند که در فرانسه مستقر است و یک شرکت متناظر با خود در ایران دارد.
اکنون یک مقام آگاه آمریکایی در گفتگو با «بلومبرگ» مدعی شده آمریکا در حال ارزیابی اعمال تحریمهای جدیدی علیه ایران است که یکی از این اقدامات ممکن است شرکت ایرانی متناظر با اینستکس را هدف قرار دهد. به گفته این منبع، اینستکس ایرانی نهادی موازی با بانک مرکزی ایران است که پیشتر در فهرست تحریم آمریکا قرار گرفته است. وی همچنین ادعا کرده بانک مرکزی ایران استانداردهای جهانی در مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم را رعایت نکرده است.
اگر تحریمهای جدید آمریکا اعمال شوند، احتمالاً تلاشهای اروپاییها برای تجارت با ایران از طریق دور زدن استفاده از دلار و نظام مالی آمریکا بیش از پیش با مشکل مواجه خواهند شد. بلومبرگ در ادامه افزوده است که چنین اقداماتی باعث گستردهتر شدن شکاف بین اروپاییها با دولت ترامپ که معتقد به کمپین فشار حداکثری بر ایران است خواهد شد. دولت آمریکا تلاش دارد تا ایران را برای رسیدن به یک توافق جامعتر به پای میز مذاکره بکشاند.
در این راستا، هر چند که اروپاییها برای راضی ساختن واشنگتن اعلام کردهاند که اینستکس تنها محدود به مبادلات بشردوستانه خواهد بود، اما به نظر میرسد این تضمین نیز واشنگتن را راضی نکرده است. بررسی تحریمهای جدید تنها یک روز پس از آن اعلام میشود که هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان برای گفتگو در خصوص چگونگی بهرهمندی ایران از مزایای اقتصادی توافق هستهای با مقامات ایرانی به تهران آمد.
بلومبرگ معتقد است هرچند که مکانیزم اینستکس احتمالاً در موارد محدودی استفاده خواهد شد، اما آمریکاییها نگرانند که زنده ماندن اینستکس به تدریج آن را به ابزاری قدرتمند برای مبادلات مالی در سطح جهان تبدیل کند که کارایی تحریمهای آمریکا را شدیداً کاهش دهد.
در واکنش به این امر، سفیر ایران در لندن اشاره کرد که با این تحریم، اینستکس عملاً نابود شده و دیپلماسی اروپا به شکست کامل میرسد. حمید بعیدینژاد در صفحه توئیتر خود نوشت: «بنا به گزارش خبرنگار بلومبرگ، آمریکا در حال بررسی تحریم نهاد مالی متناظر ایرانی اینستکس است. با این تحریم، اینستکس عملاً نابود شده و دیپلماسی اروپا به شکست کامل میرسد. امید که حالا همه متوجه شوند که بزرگترین تهدید علیه برجام و امنیت منطقه سیاست تروریسم اقتصادی آمریکا علیه ایران است».
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز روز دوشنبه در نشست خبری مشترک با همتای آلمانی خود، تنش جدید در منطقه را نتیجه جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران خواند. وی تصریح کرد: «تنها راه کاهش تنش در منطقه توقف جنگ اقتصادی است، نمیشود توقع داشت جنگ اقتصادی علیه مردم عادی ایران در جریان باشد و کسانی که این جنگ را به راه انداخته و حمایت میکنند در امان باشند. معتقدیم آلمان و اتحادیه اروپا میتوانند نقش مهمی در پایان دادن به این تنش ایفا کنند و از این نقش استقبال میکنیم».
گزارشها درباره احتمال تحریم اینستکس از سوی آمریکا در حالی منتشر میشود که در سفر اخیر ماس، پر فیشر، رئیس اینستکس هم به تهران آمده بود تا با همتایان خود در «سازوکار ویژه تجارت و تامین مالی ایران و اروپا» (STFI) نهاد متناظر ایرانی آخرین تحولات در این خصوص را مورد بحث و گفتگو قرار دهد.
به این ترتیب، آنگونه که مشخص است، آمریکا در چارچوب سیاست «فشار حداکثری» خود علیه ایران، از هیچ اقدامی برای ضربه زدن به منافع مالی و اقتصادی تهران در روابط با شرکای برجامی و غیربرجامی فروگذار نمیکند. این در حالی است که اکنون نیمی از مهلت ۶۰ روزه ایران به کشورهای اروپایی برای برداشتن گامهای محسوس در جهت حفظ برجام میگذرد و در صورت عدم موفقیت نهایی طرح اروپایی اینستکس، میبایست منتظر برداشته شدن گامهای جدیدی از سوی ایران در کاهش تعهدات برجامی خود باشیم.