تفاهم پرحاشیه؛ مصوبه مجلس دور زده شد؟

به گزارش «آزادی»، رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که مثل خیلی‌های دیگر از رسیدن مهلت ضرب‌الاجل مجلس ایران نگران شده بود، به ایران آمده و با رئیس سازمان انرژی اتمی و وزیرخارجه کشورمان رایزنی کرد. رایزنی‌هایی که اگرچه کاملا مطابق میل او نبود اما خیلی هم ناامیدکننده نبود. از همین رو گروسی بعد از این گفت‌وگوها نسبتا امیدوار و طیف تندرو و مجلس نشین در ایران کاملا عصبانی شدند.

آقای مدیرکل در پایان سفر یک روزه خود، آنچه در تهران گفته و شنیده بود را مثبت ارزیابی و اعلام کرد که «بعد از مذاکرات و مشورت‌های فشرده با ایران به نتایج بسیار مثبتی رسیدیم. اساسا آنچه توافق کردیم عبارتست از اینکه ایران همچنان برنامه نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای را ادامه دهد. در عین حال آژانس همچنان برای سه ماه فعالیت‌های راستی‌آزمایی خود را ادامه می‌دهد. این تفاهم فنی ما را به جایی می‌رساند که مذاکرات سیاسی انجام شود.»

وی در عین حال گفت که «متأسفانه پروتکل الحاقی لغو خواهد شد اما ما روی یک ترتیبات خاص دوطرفه تفاهم کردیم که بتوانیم از این دوران پلی بزنیم به حفظ نظارت آژانس. دسترسی ما کمتر خواهد شد اما آن سطح از نظارت خود را که نیاز داشتیم با این توافق حفظ کردیم. در واقع به یک راه حل موقت رسیدیم. آنچه تغییر می‌کند بازه زمانی فعالیت‌های آژانس خواهد بود اما تعداد بازرسان کاهش نمی‌یابد و بازرسی‌های سرزده امکان‌پذیر است».

آنچه گروسی گفت و در جریان این مذاکرات که غریب‌آبادی نماینده ایران در سازمان‌های بین‌المللی نیز آن را سانده توصیف کرده بود، حاصل شد در واقع همان است که دولت روحانی در روزها و هفته‌های اخیر اعلام کرده بود. دولت از ابتدا یعنی همان وقتی که ناگزیر شد علی‌رغم مخالفت خود، به اجرای مصوبه مجلس رضایت دهد؛ اعلام کرده بود که حرف از بیرون راندن بازرسان آژانس یا پایان دسترسی‌ها نیست و صرفا اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی متوقف خواهد شد. بسیاری از کارشناسان و تحلیل‌گران بین‌المللی نیز در این مدت تاکید کرده بودند که نباید بحث اجرای پروتکل را با خروج از NPT اشتباه گرفت.

بیانیه پرحاشیه

گفتنی است، بعد از رایزنی‌های گروسی در تهران ، بیانیه مشترک بین صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی و مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی صادر و حاشیه ساز شد.

در این بیانیه آمده است:«سازمان انرژی اتمی ایران (سازمان) و آژانس بین المللی انرژی اتمی (آژانس) روح همکاری و اعتماد متقابل تقویت شده که به بیانیه مشترک ۵ شهریور ۱۳۹۹ در تهران منجر شد و اهمیت تداوم آن همکاری و اعتماد را مورد یادآوری و تایید مجدد قرار دادند. سازمان، آژانس را مطلع نمود که به منظور پایبندی به قانون مصوب مجلس شورای اسلامی (قانون) تحت عنوان "اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها و صیانت از منافع ملت ایران" (قانون)، ایران اجرای اقدامات داوطلبانه، آنگونه که در برجام آمده اند، را از۵ اسفند ۱۳۹۹ متوقف خواهد کرد.»

به موجب این بیانیه، توافقات صورت گرفته نیز بر این اساس است که ایران به اجرای کامل و بدون محدودیت موافقت نامه جامع پادمان خود با آژانس، همانند قبل، ادامه دهد. همچنین یک تفاهم فنی دوجانبه موقت و سازگار با قانون در کار است که به موجب آن آژانس به فعالیت های ضروری راستی آزمایی و نظارت خود (طبق فهرست فنی پیوست) برای مدت تا سه ماه ادامه خواهد داد. این تفاهم فنی برای اطمینان از حصول به اهداف ، به صورت منظم مرور خواهد شد.

این مواد اما برخی از آقایان را در مجلس که انتظار داشتند، گروسی بعد از این سفر دست خالی‌تر از این حرف‌ها باشد، مکدر کرد. این گروه از مهلت سه ماهه ایران به آژانس برای انجام راستی‌آزمانی و نظارت‌های ضروری خوششان نیامده بود، آن را دور زدن مصوبه مجلس توصیف کردند.

از سوی دیگر کار بررسی بودجه در صحن علنی را متوقف کردند تا دولتی‌ها را خواسته و گزارش بگیرند. محمدباقر قالیباف نیز در صفحه تویتیر خود تاکید کرد که اجرای پروتکل الحاقی نیازمند تصویب مجلس است و بدون آن مطلقا غیرقانونی است.

پاسخ دولتی‌ها

این واکنش‌های تند به تفاهم صورت گرفته، مقامت دولتی را نیز به پاسخگویی واداشت. مثلا کاظم غریب‌آبادی توضیح داد که «‌اجرای کامل مصوبه مجلس محترم، دغدغه جدی نظام است و کسی حق ندارد از آن کوتاه بیاید. تمدید یا استمهال در کار نیست. هیچ دسترسی فراپادمانی به آژانس اعطا نخواهد شد. تداوم راستی آزمایی آژانس، برابر پیوست فنی بیانیه مشترک، صرفا ناظر بر حفظ و نگهداری اطلاعات برخی فعالیت ها ‌و تجهیزات نظارتی توسط ایران برای ٣ ماه است. در این مدت، آژانس به این اطلاعات هیچ دسترسی نداشته و اطلاعات منحصرا نزد ایران باقی می ماند.»

همچنین سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امورخارجه کشورمان تاکید کرد که توافق انجام شده بین ایران و آژانس در چارچوب مصوبه مجلس است و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از فردا متوقف می شود.
وی افزود: آن چه که به دست آمده یک دستاورد خوب در ابعاد دیپلماتیک و فنی بین ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی است.