بازگشایی اماکن مذهبی؛ دولت تحت فشار تصمیم درست می‌گیرد؟

پس‌روی‌های دولت در مقابله با کرونا تمامی ندارد. سیاست‌ها و عملکرد مجموعه مسئول از همان روزهای اول شیوع کرونا مورد نقد بود اما هرچه پیش‌ می‌رود، شاهد افزایش اشتباهات و وادادگی‌ها هستیم! به ضرورت درک شرایط از دنبال مقصر گشتن و طرح سوال در باب مسائلی مثل علت مقاومت در مقابل قرنطینه قم، چرایی عدم اعلام به موقع شیوع کرونا، دلیل ادامه پروازها به چین و ... گذشته و این وارسی‌ها را به زمان مناسب موکول کردیم اما چشم پوشی از برخی موضوعات ممکن نیست. به عبارت دیگر وقت طرح برخی موضوعات همین الان است و بعدتر بی‌فایده خواهد شد.

بازگرداندن کشور به حالت عادی و بازگشایی کسب و کارها مورد تایید نبود اما با در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی کشور و همزاد پنداری با دولت و درک چالش‌هایش؛ پذیرفته شد. دولت اما کوتاه بیا نیست و در عین بی‌تدبیری سراغ کاهش محدودیت در بخش‌های غیر ضرور رفته است. مصداق این مدعا بازگشایی اماکن مذهبی است که در جلسه دیروز روحانی با ستاد ملی مقابله با کرونا مورد اشاره قرار گرفت. روحانی از شرط و شروطی که لحاظ شده می‌گوید اما با توجه به اصرار کارشناسان و متخصصان به احتمال اوج گیری بیماری درصورت ادامه بازگشایی‌ها و حضور مردم در امکان عمومی چه ضرورتی دارد که این امکان باز شود؟ عدم ضرورت این بازگشایی بر مبنای نظر شخصی نگارنده یا روزنامه جهان صنعت عنوان نمی‌شود بلکه این کارشناسان مذهبی و اساتید حوزه علمیه هستند که به این امر اشاره دارند.

محمدتقی فاضل میبدی، عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم و استاد دانشکده مفید قم یکی از همین افراد است. او در گفت‌وگویی با «آزادی» گفت: «در اسلام اصلی داریم که بر اساس آن اگر حفظ جان انسان‌ها در تعارض با یکی از احکام مذهبی باشد حتی احکام واجب، حفظ جان بر ادای آن حکم مقدم است. توجه داشته باشید که در اماکن مذهبی ما نوعا مستحبات انجام می‌شود لذا اگر واقعا حفظ جان مردم در تعارض با حذف محدودیت‌ها باشد نباید بازگشایی شود. حتی اگر احتمال کمی هم داده شود، نباید این امکان را باز کرد زیرا محتمل مساله مهمی مثل جان انسان است.»

فشار بر دولت؟!

انتقاد از این رویکرد دولت عین بی‌انصافی است اگر به نشانه‌هایی مبنی بر اعمال فشار از سوی یک جریان خاص و اصرار به بازگشایی امکان مذهبی اشاره نکنیم. یکی از این نشانه‌ها توییت دیروز حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس جمهور است. او نوشته بود: « یکی از سخت‌ترین جلسات ستاد عالی کرونا در حال برگزاری است. در این جلسه نحوه بازگشایی اماکن مذهبی مورد بحث قرار می‌گیرد و با توجه به ابعاد مختلف مسأله تصمیم‌گیری می‌شود. ‏مردم‌سالاری دینی در رعایت مصالح عمومی از عقلانیت، تخصص و تجربه‌های داخلی و خارجی بهره می‌گیرد.»

حرف آشنا اما وقتی بهتر درک می‌شد که حواسمان باشد روزنامه جمهوری اسلامی در شماره روز شنبه خود نوشته بود: « رئیس‌جمهور و سایر مسئولین مرتبط با ستاد ملی مبارزه با کرونا تحت فشار شدیدی از ناحیه کسانی قرار دارند که مایل هستند مساجد، اماکن زیارتی و بقاع متبرکه هرچه زودتر بازگشائی شوند و برگزاری نمازهای جماعت و مراسم مذهبی ماه مبارک رمضان و همینطور زیارت‌ها برقرار شوند.»

فاضل میبدی اما درباره اینکه چه جریانی به دنبال اعمال فشار بر دولت است و چرا بر بازگشایی امکان مذهبی اصرار دارد؟ گفت: « من نمی دانم چه کسانی هستند که به دولت فشار می‌آورند؟! اینجا نظر کارشناسان مهم است و کارشناسان یا پزشک هستند، یا ویروس شناس و ... اگر آن‌ها به این نتیجه برسند که اماکن مذهبی نباید بازگشایی شود حتما نباید این کارصورت بگیرد. البته من سخنی را از امام جمعه مشهد خواندم که مثل همه حرف‌های ایشان عجیب بود. گفته بود که چرا همه جا باز شده و امکان مذهبی باز نشده است؟! این چه منطقی است؟! اگر امکانی باز است و مضر است باید اصرار کنیم که آن‌ها هم بسته شود نه اینکه برعکس بگوییم. شنیدن این استدلال از یک روحانی بسیار خجالت آور است.»

وی با طرح این سوال که «اگر روزی در تاریخ بخوانیم که امکان مذهبی باعث از بین رفتن جان انسان‌ها شده است، تاریخ چه قضاوت خواهد کرد؟! » گفت: «من به هیچ وجه صلاح نمی دانم که اماکن مذهبی در ماه مبارک رمضان بازشود. مردم در خانه‌های خود نیایش کنند خیلی هم بهتر است. اینکه اماکن مذهبی باز شود و آن مداحان بیایند با آن صداهای عجیب و غریب خود آن شعرهای عجیب و غریب را بخوانند نه تنها ثواب ندارد بلکه گناه هم دارد. ماه مبارک رمضان ایام خلوت نشینی است. پیامبر اسلام هم در ماه رمضان به غار حرا می‌رفت و خلوت نشینی‌ می‌کرد. رفتن به اماکن عمومی و پر سرو صدا و .. اصلا با آن احساسی که انسان باید در رابطه با خدای خود پیدا کند، منافات دارد. دعا و نیایش هر چه در خلوت باشد، خیلی بهتر است.»

وی تاکید کرد: « اگر کرونا هم نبود بر اساس اصل اولیه دعا باید در خلوت نشست نه در این دکان‌های مداحی که الان برای عده‌ای حکم مغازه را پیدا کرده و کسی هم نیست جلوی آن را بگیرد. شیوع کرونا هم مزید بر علت شده که این امکان بسته باشد. به اعتقاد من حتی اگر در زمان حج که مهم‌ترین فعل عبادی ما در اسلام است هم احتمال به خطر افتاد جان انسان‌ها باشد، نبایدانجام شود زیرا وقتی جان انسان در خطر باشد، تکلیف ساقط می‌شود.»

انکار آقایان

ناگفته نماند که آقایان به هیچ وجه زیربار اقدام مذکور نرفته و اعمال فشار بر دولت را یک اتهام می‌دانند. به عنوان مثال آیت‌الله علیرضا اعرافی در دیدار رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم با انتقاد از کسانی که به حوزه و نهاد روحانیت نسبت‌های ناروا می‌دهند، گفته است: «این‌گونه اتهامات دور از واقع آن‌قدر واضح است که حتی نیازی به تکذیب نیست. ملت ایران و مخاطبان بین‌المللی شاهد نقش‌آفرینی مثبت و تبلور گفتمان عقلانیت در قاطبه تصمیم‌سازی‌های نهاد حوزه بوده‌اند، ولی به‌عنوان کسی که در جریان همه جزئیات بوده عرض می‌کنم که از سوی حوزه و روحانیت و نهادهای دینی هیچ‌گونه فشاری وجود ندارد».

به گفته این عضو شورای نگهبان، «مطلقا چنین چیزی که ستاد ملی مبارزه با کرونا تحت ‌فشار حوزه برای بازکردن اماکن زیارتی و مذهبی است، صحت ندارد و چنین چیزی وجود نداشته‌ است. روشن است که این موضع رسمی کل حوزه است که ما نگاه کارشناسی و علمی را اصل می‌دانیم و اکنون نیز در ادامه کار در کنار وزارت بهداشت و نهادهای متولی قرار داریم و زین پس نیز در پیامدهای اقتصادی و آثار اجتماعی پساکرونا، نهاد حوزه و روحانیت، دوشادوش خادمین ملت خواهند بود».

فرقی نمی‌کند که گروه اول درست گفته باشند و گروهی به دولت فشار بیاورند یا اینکه گروه دوم راست بگویند و هیچ فشاری در کار نباشد؛ از گناه دولت چیزی کم نمی‌شود. بازگشایی امکان مذهبی و البته دیگر امکان عمومی در شرایطی که جان مردم هنوز در خطر است و حضور در این امکان نیز ضرورت ندارد به هیچ وجه پذیرفته نیست. تفاوتی نمی‌کند که دولت با بی‌تدبیری این رویه را در پیش گرفته باشد یا اینکه تحت تاثیر فشارهایی عقب نشینی کرده باشد. نکته دیگر اینکه آقایان مسئول در دولت سخت در اشتباه‌اند اگر گمان کنند می‌توانند برای سرعت دادن عادی سازی شرایط کشور امکان مذهبی و عمومی دیگر را باز کرده و در پاسخ به انتقادات نیز از فشارهای نهادهای خاص بگویند. این عذر بدتر از گناه، قطعا موجب تطهیر چهره آنان نیست.

روش عقلایی

آنچه مردم در این شرایط انتظار دارند صرفا استفاده از روش‌های عقلایی و مبتنی بر نظرات کارشناسی است. محسن غرویان، استاد حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با «آزادی» بر همین انتظار تاکید می‌کند و البته امیدوار است که دولت آن را در دستور قرار داده باشد. وی گفت: « آقای روحانی گفتند که بنا داریم با حفظ پروتکل‌های بهداشتی زیر نظر متخصصان امر امکان مذهبی مثل مساجد و بقاع متبرکه را در شهرها و مناطقی که وضعیت آن‌ها از سوی کارشناسان و متخصصان سفید اعلام شود، باز کنیم. به نظر من این روش عقلایی و علمی است. اگر متخصاصان اعلام کنند که فلان منطقه یا شهرستان در کشور از نظر کرونا در وضعیت سفید قرار دارد، می‌توان با رعایت فاصله گذاری و پروتکل‌ها محدودیت‌ها را برداشت. به هرحال همان‌طور که آقای دکتر روحانی گفتند ماه مبارک رمضان است و مردم نیاز روحی دارند و علاقمند هستند که در امکان مذهبی حضور پیدا کنند. این یک نیاز واقعی و اجتماعی است و دولت بنا دارد به آن پاسخ دهد اما با حفظ اولویت سلامتی مردم. انشالله که این کار بر طبق پروتکل‌ها و مقررات تحقق پیداکند.»

غرویان برای پرهیز از حاشیه به شائبه اعمال فشار بر دولت نمی‌پردازد و به خوشبینی و ابراز امیدواری به رعایت شدن پروتکل‌های بهداشتی اکتفا می‌کند. همه مردم اما این اندازه خوشبین نبوده و با یک «انشالله گربه بوده» از کنار موضوع عبور نمی‌کنند. مردم به جد انتظار دارند که دولت و شخص رئیس جمهور به عنوان مسئول اجرای قانون اساسی از شیوه‌های عقلایی و مبتنی بر تدبیر استفاده کرده و جانشان را به خاطر مسائل حاشیه‌ای به بازی نگیرد. حداقل انتظار مردمی که علی‌رغم همه نگرانی‌ها دولت را درک کرده و به خاطر کاستن از تبعات اقتصادی کرونا چرخ اقتصاد و کسب و کار را به چرخش انداختند، این است که محدودیت امکان عمومی غیر ضروری به این زودی‌ها برداشته نشود.

روشن است که در صورت ادامه این رویه دولت محترم باید به سوالات بسیاری پاسخ دهد. مثلا اینکه آیا بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها واجب تر بود یا مساجد و بقاع متبرکه؟ اگر وضعیت سفید است و خطری سلامت مردم را تهدید نمی‌کند، بر اساس کدام معیار بازگشایی اماکن مذهبی را نسبت به مراکز آموزشی و ورزشی و فرهنگی و ... اولی دانستید؟ اگر گزارشات کارشناسان تا این حد خوشبینانه است پس چرا از احتمال احیای محدودیت‌ها گفتنید؟ و ... .