چین از نمایان شدن تصویر واقعی‌اش عصبانی شد/ به خاطر همپوشانی منافع ملی با آمریکا نباید از عزت ملی گذشت/نباید همه کاسه کوزه‌ها سر جهانپور می‌شکست

به گزارش آزادی، آقای سفیر خوب قدرتش را به رخ کشید و سینه چاکان چین هم برای حمایتش چیز کم نگذاشتند. عقب نشینی جهانپور، سخنگوی وزارت بهداشت غائله را ختم کرد اما این سوال هنوز باقی است که چطور همه - از وزارت خارجه ایران گرفته تا ارزشی‌های توییتر - پشت چانگ هوآ درآمدند و جهانپور گوشه رینگ تنها ماند؟ سفیر چین قدرت و نفوذ لازم برای این برخورد و استفاده از آن لحن و نگاه از بالا به پایین را از کجا می‌آورد؟

یوسف مولایی، کارشناس مسائل بین الملل در گفت‌ و گو با «آزادی» به این سوالات پاسخ داد. او گفت: « از ابتدای ایجاد روابط بین‌الملل تا امروز همیشه موازنه قدرت و اقتدار متکی بر منابع قدرت نقش تعیین کننده داشته است. این ادبیات فقط از لحظ شکلی قابل توجه نیست و متکی بر یک سری مبانی است که همه آن تحت تاثیر عنصر قدرت قرار دارد. نکته اینجا است که دیپلمات‌ها یاد گرفته‌اند تا از ادبیاتی استفاده کنند که همیشه امکان تفاسیر مختلف از آن وجود داشته باشد اما سخنگوی وزارت بهداشت چون دیپلمات نیست از ادبیاتی استفاده کرد که دیپلمات‌ها به آن عادت دارند و مشکل از اینجا شروع شد».

وی افزود: « نکته مهم دیگر این است که چین خود ابرقدرت می داند و به خود اجازه می دهد که سیاست خارجی خود را در برمدار یک قدرت تعیین کننده تنظیم کند. همچنین نمی‌خواهد اجازه دهد که تصویری که می‌خواهد از خود ارائه کند، به هیچ وجه خدشه دار شود و سخنگوی وزارت بهداشت ما به این حساسیت چین توجه نکرد».

مولایی با تاکید بر اینکه «برخورد چین هم در این قضیه اصلا مناسب نبود» گفت: « در این شرایطی که کشورها به یکدیگر نیاز دارند و باید نوعی همبستگی بین‌المللی وجود داشته باشد، چین می ‌خواهد از موضع قدرت وارد شود، آن هم در یک امر انسانی. به هر حال سخنگوی وزارت بهداشت ایران قصد بی احترامی و ... که نداشته است، فقط می‌خواست بگوید که ما در این موضوع به دقت بیشتری در آمار و ارقام احتیاج داریم و کشورها باید در این زمینه مسئولانه عمل کنند. درست است که جهانپور این حرف را با یک ادبیات دیپلماتیک نگفت اما چین هم نشان داد که واقعیت تصویرش همان است که دنیا را نگران می‌کند و چون نمی‌خواهد که تصویر واقعی‌اش دیده شود، عصبانی شد.»

اصل ماجرا چه بود؟

جدل لفظی جهانپور با آقای سفیر از آنجا شروع شد که سخنگوی وزارت بهداشت در راستای متقاعد کردن مردم برای در خانه ماندن و استمرار خطر کرونا، ادعای چین مبنی بر کنترل اپیدمی این ویروس را زیر سوال برد. او گفت که «اگر در چین گفته می‌شود دو ماهه یک اپیدمی مهار شده، باید بیشتر درباره آن فکر کرد».

وی آمار اعلامی چین درباره میزان مرگ‌ومیر در شهر ووهان را هم گمراه کنند خواند و گفت: «آمارهای چین یک شوخی تلخ بود. زیرا بسیاری در همه جهان فکر کردند این بیماری مثل آنفلوآنزا است و مرگ‌ومیر کمتری دارد. همه این موارد مبتنی بر گزارش‌هایی بود که از چین گزارش می‌شد و به نظر می‌رسد چین شوخی تلخی در این زمینه با همه دنیا انجام داد».

سفیر چین اما از این حرف‌ها خوشش نیامد و بدون اینکه تردیدهای جهانی درباره آمار علمی کشورش را در نظر بگیرد، در واکنش به جهانپور توییت کرد که وزارت بهداشت چین هر روز کنفرانس خبری برگزار می‌کند و برای نتیجه‌گیری بهتر باید اخبار آن را خواند.

پاسخ دوباره سخنگوی وزارت بهداشت داشت این مجادله را داغ تر می‌کرد که حامیان حفظ روابط با چین به میدان آمده و مانع شدند. کاربران ارزشی توئیتر پشت سفیر چین درآمده و جهانپور را به باد انتقاد گرفتند. این گروه اصرار داشتند که او سخنگوی وزارت بهداشت است نه وزارت خارجه. همین شد که سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه از در دلجویی از چین وارد شد و نوشت: «دولت و مردم چین در مقابله با ویروس کرونا پیشتازند و سخاوتمندانه به کشورهای جهان کمک می‌کنند. شجاعت، تعهد و حرفه‌ای‌گری چین در مهار کووید۱۹ مستحق تقدیر است. در این شرایط سخت، ایران همواره ممنون چین است.»

این رویکرد وزارت خارجه تا حدی از دلخوری سفیر چین کاست و در عین حال جهانپور را ناگزیر به یک عذرخواهی تلویحی کرد.

منافع ملی یا ملاحظات سیاسی؟

جدل لفظی جهانپور و چانگ هوآ تحت تاثیر ملاحظات سیاسی و دیپلماسی به عقب‌نشینی طرف ایرانی ختم شد، شاهد آنکه سخنگوی وزارت بهداشت در یک توئیت دیگر نوشت: «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی». البته این کنایه او به سیاسی‌کاری‌های انجام شده نیز با واکنش‌هایی همراه بود. مثلا اینکه عبدالله گنجی مدیر مسوول روزنامه جوان به آن واکنش نشان داد و توئیت کرد: « اول حس کردم سخنگوی محترم بدون اشراف بر فرصت‌ها و ملاحظات سیاست خارجی موضع غیرکارشناسی گرفته است اما این پست نشان می‌دهد اکنون در دهه ۶۰ سیاست‌ورزی می‌کند. شرق فکری، شرق ایدئولوژیک، شرق کمونیست، شرق سوسیالیستی، شرق مقابل کاپیتالیسم و شرق جهانی وجود خارجی ندارد. شرق فعلی فقط جغرافیایی است».

نکته قابل توجه دیگر ملاحظه سیاست خارجی است که مخالفان جهانپور به آن اشاره دارند. اینطور که معلوم است مشکل این عده نه فقط حفظ مناسبات ایران و چین و نگرانی از دلخوری چینی‌ها نبوده و بیش از همه به خاطر این نارحت‌اند که رویه چین در اطلاع‌رسانی پیرامون کرونا مورد انتقاد غرب و به خصوص آمریکا بوده است. این گروه در واقع تردد در مواضع اعلامی چین را نوعی همراه با آمریکا و ترامپ تلقی می‌کنند! شاهد آنکه یک کاربر رسانه‌ای در صفحه توئیتر خود نوشته بود: «۱۰ میلیون ماست، ۵۰۰ میلیون کیت تشخیص کرونا، ۳۰۰ هزار گان جراحی، دو میلیون ۲۰۰ هزار دستکش، ۳۵۰ ونتیلاتور، ۵۰۰ اتاق پیش‌ساخته بیمارستانی؛ اینها فقط بخشی از کمک‌های چین به ایران در شرایط بحرانی است. آن وقت موضع سخنگوی وزارت بهداشت ما اینچنین غیراصولی و در حد رسانه‌های حامی ترامپ است!»

یوسف مولایی در واکنش به مخالفان جهانپور که عموما نگران بیان انتقادات همسو با ترامپ بودند، گفت: « وقتی ما می‌گوییم که استقلال یک کشور بعد خارجی حاکمیت است یعنی تصمیم گیری‌های ملی باید بر اساس منافع ملی باشد نه ملاحظات و رویکردهای خارج از آن. وقتی مساله آمریکا را در هر موضوعی عمده می‌کنید، ممکن است که این رویه همیشه با منافع ملی سازگار نباشد. به اضافه اینکه منافع ملی با رعایت شان و عزت و حیثیت ملی همراه است. وقتی در رابطه با یک موضوع خیلی عقب نشینی شود یعنی از عزت و شان ملی عقب نشینی شده است. حالا سخنگوی وزارت بهداشت یک ادبیاتی را به کار گرفت، این که نباید ما را به قدری عقب ببرد که از آن سوی بام افتاده و شان خود را به عنوان یک کشور مستقل به خطر اندازیم».

وی تاکید کرد: «نباید همه چیز را به نوع نگاه و موضع گیری‌های آمریکا گره بزنیم. ممکن است در خیلی مسال منافع ما با آمریکا همپوش باشد، ما که نباید به خاطر آمریکا از منافع خود عدول کنیم.»

مولایی ادامه داد: «من معتقدم که این مساله باید مورد یک نقد اساسی قرار بگیرد. نقدی بر پایه این سوال که استراتژی ما در مناسبات بین المللی چیست؟ ما چه چارچوب ملی مشخصی داریم که همیشه بتواند منافع ملی ما را حفظ و از شان و عزت کشور پاسداری کند و تحت تاثیر مسائل روزمره هم مدام در نوسان نباشد. این استراتژی قطعا باید یک ثباتی داشته باشد. قطعا وزارت خارجه از منظر همان چارچوبی که برای خود تعریف کرده عمل کرده است اما نباید این طور عمل می‌شد که همه کاسه و کوزه‌ها سر سخنگوی وزارت بهداشت بشکند».

آنچه در ماجرای مجادله لفظی سفیر چین و سخنگوی وزارت بهداشت ایران دیدیم اما نشان داد که همچنان سیاست خارجی ما تحت تاثیر ملاحظات سیاسی و ایدئولوژیک است و این امر جایی برای توجه به عزت و شان کشور باقی نگذاشته است. البته اگر به قول گنجی این حرف‌ها مربوط به دهه 60 و برای این روزها زیاد از مد افتاده نباشد!