مولایی: ایران در محاسبات خود اشتباه کرد / نباید به اروپایی ها فشار می آوردیم/ شکل گیری اجماع جهانی علیه ایران بسیار نزدیک است/ اثبات اینکه تهدیدی برای صلح جهانی نیستیم گام های عملی می خواهد

انگلستان، آلمان و فرانسه تصمیم به فعال کردن مکانیسم حل اختلاف برجام گرفتند و این می تواند مقدمه ای برای فعال شدن مکانیسیم ماشه و بازگشت تحریم های شورای امنیت باشد. تروئیکای اروپایی به دلیل «نقض توافق از سوی ایران» بیانیه ای منتشر و ضمن فعلا کردن مکانیسم حل اختلاف اعلام کرد که « به کارزار فشار حداکثری دولت آمریکا علیه ایران نمی‌پیوندند.»

به گزارش «آزادی»، حال باید دید که این مکانیسم چطور عمل می کند و چقدر زمان تا احیای تحریم ها باقی است. همچنین این سوال مطرح است که ایران چطور می تواند طی جلسات مشترک اروپایی ها را متقاعد کرده و موجب حل اختلاف شود؟

یوسف مولایی، کارشناس حقوق بین الملل معتقد است که ایران با برداشتن گام ها عملی و تقویت دیپلماسی و اثبات آنکه تهدیدی برای صلح جهانی نیست در این حوزه موفق خواهد شد. او در گفت و گو با «آزادی» سیاست ایران در کاهش گام به گام تعدات برجامی را یک اشتباه محاسباتی خواند و تاکید کرد که اگر ایران به اروپا تا این اندازه فشار نمی آورد، وضع برجام اکنون بهتر بود.

*اروپایی ها بیانیه ای منتشر و مکانیسم ماشه را فعال کرده اند، این دقیقا به چه معنا است؟
این در واقع مکانیسم حل اختلاف برجام است. آن ها معتقدند که ایران تعهدات برجامی خود را نقض کرده و می خواهند موضوع را کمیسیون های مشترک طرح کنند.

*این کمیسیون ها چطور عمل می کند؟
پانزده روز زمان دارد که رای بدهد. البته این زمان با نظر همه اعضا قابل تمدید است.

*اگر رای کمیسیون نقض برجام از سوی ایران باشد، مرحله بعد چه خواهد بود؟
کمیسیون از هیات های مشورتی تقاضای رای می کند. رای این هیات ها البته لازم الاجرا نیست. اگر هم مورد قبول کمیسیون نباشد. دو راه وجود خواهد داشت. نخست اینکه آن ها به تعهدات برجامی خود خاتمه دهند و به این ترتیب توافق برجام از بین خواهد رفت. راه دوم نیز مراجعه به شورای امنیت است که در این صورت برای بازگشت ترحیم ها تصمیم گیری خواهد شد. شورای امنیت هم اگر نتواند ظرف یک ماه درباره ادامه تعلیق تحریم ها رای گیری کرده یا به نفع ما رای بگیرد، خود به خود به تحریم های شورای امنیت و شرایط قبل برجام برمی گردیم.

*به نظر شما چرا کار برجام به اینجا کشید؟
ستون های برجام با خروج آمریکا و بعد هم گام هایی که ایران که برداشت، متزلزل شد. اروپا نیز به شدت از این مساله نگران است زیرا آن ها بیش از همه علاقمند بودند تا برای حفظ امنیت خود، برجام را پایدار نگاه دارند و فعالیت های هسته ای ایران در مسیر هم پوش با امنیت جهانی مدیریت شود.

*در وضعیت کنونی اجماع جهانی علیه ایران چقدر محتمل است؟
به نظر من شکل گیری اجماع جهانی علیه ایران بسیار نزدیک است. همین الان هم این اروپایی ها هستند که علی رغم گام های پنج گانه ایران، مقاومت کرده اند تا برجام حفظ شود. درست است که کمکی به اجرایی شدن اینستکس- مکانیسم مبادلات تجاری- نکردند اما باید توجه داشت که آن ها بیشتر نگران مسائل امنیتی هستند و نمی خواهند که با آمریکا همراه شوند. آن ها مقاومت می کنند اما اگر دستشان خالی باشد، در طولانی مدت قادر به این کار نیستند،. یعنی اگر ایران از برجام خارج شود یا به فعالیت های خود را به شیوه منطبق بر شرایط قبل از برجام ادامه دهد، اروپایی ها نیز قادر به دفاع از ایران و حیات برجام نخواهند بود. ضمن اینکه چینی ها و روس ها هم ما را به حفظ برجام ترغیب میکنند.

به نظر ما با شکل گیری اجماع جهانی علیه ایران فاصله چندانی نداریم و ممکن است خیلی سریع شکل بگیرد. به خصوص اینکه اکنون به نوعی از سوی اروپایی ها تهدید شدیم که مکانیسم ماشه را در پیش خواهند گرفت. این نشان می دهد که اروپایی هم به این فکر میکنند که احتمالا برجام به زودی از اعتبار کامل می افتد لذا می خواهند با استفاده از مکانیسم ماشه شرایط را به گذشته برگردانند.

*این اقدام اروپا نشان می دهد که گام های ایران در کاهش تعهدات نتیجه مورد انتظار را نداشته است؟
ایران انتظار داشت که اروپایی در دور زدن تحریم ها خارج از محدوده توان خود عمل کرده و شرکت های خود را حتما به معامله با ایران راغب کنند و یا آن سیستم مالی اینستکس را فعال کنند. همچنین انتظار داشت در حدی یک میلیون بشکه نفت از ایران بخرند و پول آن را واریز کنند و ... . هیچ یک از این انتظارات با واقعیت های موجود اتحادیه اروپا سازگار نبود. به نظر من همین که ما راستایی آزمایی کردیم و دیدیم اتحادیه اروپا اراده سیاسی کمک ایران و ماندن در برجام را دارد، باید به این اراده بها می دادیم. باید می دانستیم که فشار به اروپایی ها آمریکا را وادار به عقب نشینی یا متقاعد نمی کند. برعکس، فشار بیشتر بالاخره یک جایی اروپایی ها را هم فرسوده و از دور خارج می کند. به نظر من ما در این زمینه به نظرات کارشناسی توجه نکردیم و بر اساس احساسات تصمیم گرفتیم. در واقع ایران در محاسبات خود اشتباه کرد و فکر کرد که تحت فشار قرار دادن اروپایی ها نتیجه می دهد.

*نقش سیاست های ایران در منطقه بر افزایش نگرانی اروپایی ها و ترغیب آنان به استفاده از مکانیسم ماشه چیست؟
تنش های منطقه قطعا اروپایی ها را به این سمت سوق می دهد که گام های تندتری را علیه ایران و برجام بردارند. نگرانی اروپا و رویکردی که در پیش می گیرند به کل کل سیاست های ما مربوط است. ما باید دیپلماسی عمومی را بسیار تقویت کرده و ثابت می کردیم که عمل بی ثباتی یا تهدیدی برای صلح نیستیم. این ها نیازمند گام های عملی است و صرفا با بیانیه و اعلامیه محقق نمی شود. ما باید بدانیم که دنیا چه انتظاراتی از ما دارد و در چه شرایطی می تواند متقاعد شود که ما عامل بی ثبات کننده نیستیم. همان طور که در برجام برای اعتماد سازی گام های عملی برداشیم و فعالیت های خود را محدود کردیم. این گام های عملی است که اعتماد سازی می کند.