افزايش سطح بحران در «دور تسلسل انتقام گيری»

به گزارش «آزادي» تشییع کم‌سابقه و پرشکوه پیکر مطهر سردارسلیمانی در شهر‌های مختلف ایران بهت و حیرت جهانیان را به همراه داشته است.

 

به‌نظر می‌رسد خون پاک سردار سرافراز اسلام زمینه‌ساز وحدت گروه‌های سیاسی و اجتماعی شده و کشور با یک انسجام مثال زدنی در انتظار تصمیم مسئولان نظامی برای واکنش به این ترور ددمنشانه هستند. این اتفاق هشدار جدی برای ایالات متحده آمریکا و شخص ترامپ بوده است. در شرایط کنونی در شهر‌های مختلف آمریکا وضعیت امنیتی فوق‌العاده اعلام شده و ورود و خروج به این کشور با چالش‌های جدی مواجه است.

 

از سوی دیگر ترامپ نیرو‌های دریایی آمریکایی مستقر در خلیج فارس را هزار متر عقب کشیده تا از تیررس موشک‌های ایران در امان بمانند. اتفاق مهم دیگر منطقه خروج نیرو‌های آمریکا از عراق است که آغاز شده و در روز‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت. برخی تحلیلگران بین‌المللی ترور ژنرال سلیمانی بزرگ‌ترین فرمانده نظامی ایران را به مثابه یازده سپتامیر ایران می‌دانند و معتقدند واکنش ایران به این اقدام برای آمریکا پشیمان‌کننده خواهد بود. به همین دلیل و برای تحلیل و بررسی مهم‌ترین پیامد‌های ترور سردارسلیمانی «آرمان ملی» با فریدون مجلسی تحلیلگر روابط بین‌الملل گفتگو کرده است. فریدون مجلسی معتقد است: «ترامپ فردی است که امیال شخصی خود را با منافع ملی آمریکا مخلوط می‌کند.

 

در ماه‌های گذشته سردارسلیمانی در یکی از سخنرانی‌های مهم خود ترامپ را «قمارباز» خواند و خطاب به وی عنوان کرد: «حریف تو منم و روزی نیست که ما به شما فکر نکنیم». بنده معتقدم ترامپ از این تهدید احساس ناخوشایندی پیدا کرده و با اقدام به این ترور قصد داشته به دیگران ضرب شصت نشان بدهد. به‌نظر می‌رسد صفتی که سردارسلیمانی درباره ترامپ به کار برده صحیح بوده و ترامپ قماری را آغاز کرده که در نهایت به ضرر وی و کشور آمریکا تمام خواهد شد». درادامه ماحصل این گفتگو را می‌خوانید.

هدف آمریکا از ترور سردارسلیمانی چه بود؟ این اتفاق چه پیامدی برای منطقه خاورمیانه به همراه داشت؟

باتوجه به چهره‌ای که از سردارسلیمانی در سطح منطقه و جهان ارائه شده بود به‌خصوص درباره مقابله ایشان با داعش که مورد نفرت مردم ایران و منطقه بود شهادت ایشان شکل اسطوره‌ای پیدا کرده است. به همین دلیل نیز ترور سردارسلیمانی با واکنش شدید مردم ایران و منطقه مواجه شده است. با این وجود باید در نظر داشت که برخی اقدامات انتقام جویانه احساسی و هیجانی ممکن است بر خلاف اهدافی باشد که سردارسلیمانی به‌دنبال آن بود. مسائل نظامی نباید با رویکرد احساسی و هیجانی همراه باشد و همواره باید مبتنی بر تعقل باشد. به همین دلیل نیز نباید شرایطی فراهم شود که عده‌ای که از مدت‌ها قبل به‌دنبال کشاندن ایران به یک جنگ فرسایشی بودند در چنین موقعیتی به هدف خود برسند و کشور را وارد یک جنگ خطرناک و فرسایشی کنند.

 

واقعیت این است که ممکن است در جنگ خسارت‌های سنگینی به کشور وارد شود. این در حالی است که ایران و آمریکا مدت‌هاست که در وضعیت جنگی قرار دارند. از سوی دیگر دونالد ترامپ از زمانی که روی کار آمده جنگ اقتصادی با ایران را نیز در دستور کار خود قرار داده و این جنگ اقتصادی تاکنون آسیب‌های زیادی به اقتصاد ایران زده است.

 

نکته دیگر اینکه در سال‌های اخیر ایران و آمریکا در جنگ‌های نیابتی در کشور‌هایی مانند عراق، سوریه و یمن با هم برخورد‌هایی داشته‌اند. این در حالی است که در نودونه‌درصد این جنگ‌ها سردارسلیمانی موفق بوده، اما به یک باره با این حادثه عجیب مواجه شدیم. منظور بنده از عجیب این است که به هر حال افراد و گروه‌هایی بوده‌اند که از موقعیت جغرافیایی و مسیر رفت و آمد‌های سردارسلیمانی اطلاع حاصل کرده‌اند و این اطلاعات را در اختیار آمریکایی‌ها قرار داده‌اند.

 

در شرایط کنونی مشاهده می‌شود که همه به‌دنبال انتقام و تلافی این ترور هستند. بدون شک تلافی اولین برخورد با چنین مسائلی است. با این وجود مسئولان کشور در شرایط کنونی تصمیمات مبتنی بر عقلانیت و تدبیر خواهند گرفت و از این خون ریخته شده در راستای منافع ملی و مردم استفاده خواهند کرد و در چنین صورتی است که این خون گرانقدر به هدر نخواهد رفت. این نکته را باید در نظر گرفت که نباید اقداماتی انجام شود که سبب مشکلات و مخاطرات جدیدی برای کشور شود. در شرایط کنونی ایران در معرض یک تصمیم حساس و سرنوشت‌ساز قرار گرفته، به همین دلیل باید از هرگونه احساسات و هیجانات خودداری کرد.

شما از عواملی سخن می‌گویید که ترور سردارسلیمانی را تسهیل کرده‌اند. این عوامل چه بوده است؟

روشن است که آمریکایی‌ها نمی‌توانسته‌اند بدانند سردارسلیمانی در صبحگاه فلان روز وارد فرودگاه بغداد خواهد شد. این در حالی است که ابومهدی المهندس، چهره معتبر و شناخته شده عراق نیز به استقبال سردارسلیمانی رفته و آمریکا هر دو را با هم ترور کرده است. از این رو می‌توان گفت: چنین تروری با خبر گرفتن از موضع و موقعیت سردارسلیمانی و ابومهدی المهندس انجام شده است. در نتیجه به احتمال زیاد کسانی موقعیت سردارسلیمانی را به آمریکا گزارش داده‌اند و آمریکا با استناد به این گزارش‌ها چنین اقدامی انجام داده است.

آیا گروه‌های در عراق چنین اقدامی را انجام داده‌اند؟

مردم عراق نیز مانند مردم ایران نسبت به رخ دادن این اتفاق ناراحت و خشمگین هستند. این مساله را به خوبی می‌توان از نحوه تشییع جنازه سردارسلیمانی و ابومهدی المهندس متوجه شد. با این وجود هنوز پشت پرده ماجرا به‌صورت دقیق مشخص نشده که عوامل خبر‌دهنده چه کسانی بوده‌اند. به هر حال کشور‌هایی مانند عراق و سوریه در سال‌های اخیر با ناآرامی‌های مختلفی دست به گریبان بوده‌اند و گروه‌های مختلفی نیز در این کشور‌ها وجود دارند. به همین دلیل باید منتظر ماند تا اخبار دقیقی از پشت پرده این ترور منتشر شود و بررسی‌های ایران در این زمینه تکمیل شود.

براساس اطلاعات منتشر شده گزینه ترور سردارسلیمانی یکی از گزینه‌های جرج بوش پسر و باراک اوباما نیز بوده است. با این وجود این دو رئیس‌جمهور آمریکا به دلایلی از این ترور خودداری کردند. چرا ترامپ دستور ترور سردارسلیمانی را صادر کرد؟

ترامپ فردی است که امیال شخصی خود را با منافع ملی آمریکا مخلوط می‌کند. در ماه‌های گذشته سردارسلیمانی در یکی از سخنرانی‌های مهم خود ترامپ را «قمارباز» خواند و خطاب به وی گفت: «حریف تو منم و روزی نیست که ما به شما فکر نکنیم». بنده معتقدم ترامپ از این سخن احساس ناخوشایندی پیدا کرده و با اقدام به این جنایت قصد داشته به دیگران ضرب شصت نشان بدهد.

 

به‌نظر می‌رسد صفتی که سردارسلیمانی درباره ترامپ به کار برده صحیح بوده و ترامپ قماری را آغاز کرده که در نهایت به ضرر وی و کشور آمریکا تمام خواهد شد.

آیا ترامپ با مشاهده جمعیتی که برای تشییع پیکر سردارسلیمانی به خیابان‌های شهر‌های ایران آمدند به خطایی که مرتکب شده پی برده است؟
تصور نمی‌کنم ترامپ به خطایی که مرتکب شده پی برده باشد. احتمالا ترامپ چنین جمعیت‌هایی را در ایران زیاد دیده و از قبل می‌دانسته که جمعیت گسترده‌ای برای تشییع پیکر سردارسلیمانی به خیابان‌ها خواهند آمد. هدف اصلی ترامپ از چنین اقداماتی حفظ و صیانت از اسرائیل است. این در حالی است که ایران مدت‌هاست موجودیت اسرائیل را تهدید می‌کند. واقعیت این است که درگیری ایران با آمریکا و اسرائیل در چهل سال گذشته در سطوح مختلف وجود داشته که با ترور سردارسلیمانی به نقطه اوج رسیده است.

واژه «انتقام» این روز‌ها در بین اغلب فرماندهان نظامی و مسئولان جمهوری اسلامی وجود دارد. این انتقام به چه صورت خواهد بود؟ آیا ایران منافع آمریکا در سطح منطقه را مورد حمله قرار خواهد داد و یا اینکه به سمت ترور شخصیت‌های سیاسی و نظامی آمریکا خواهد رفت؟

به شخصه میانه‌ای با خشونت ندارم، اما معتقدم در شرایط کنونی همه باید به منافع ملی و آینده ایران فکر کنند. واقعیت مهم این است که اگر کشور نباید وارد چرخه و تسلسل انتقام شود، هر چند پاسخ اجتناب‌ناپذیر است، اما ممکن است سطح انتقام به مرور زمان افزایش پیدا کند. آمریکا سردارسلیمانی را ترور کرده و به صراحت هم عنوان می‌کند که این اقدام توسط آمریکا صورت گرفته است.

 

با این وجود چه‌بسا اقدامات دیگری توسط آمریکا و یا رقبای ایران در منطقه در پشت شعار‌های انتقام‌جویانه انجام بگیرد و سبب گسترش تصاعدی درگیری‌ها شود. این یک واقعیت غیرقابل انکار است که ممکن است انتقام سطح خشونت‌ها را بالا ببرد. از این روست که گفته می‌شود مسئولان باید با تدبیر و رعایت منافع ملی واکنش نشان دهند.

عدم واکنش متناسب ایران به این ترور، ایران را در وضعیت انفعالی قرار نمی‌دهد؟

ایران باید رویکرد عقلایی و منطقی را در دستور کار قرار بدهد. هر تصمیمی که اتخاذ شود می‌تواند به تحولات مهمی منجر شود و به‌همین دلیل من به جای واژه انفعال از واژه عقلانیت استفاده می‌کنم. واقعیت این است که آمریکا یک قدرت نظامی جهان است و خیلی از کشور‌ها از آمریکا می‌ترسند. ایران نشان داده که وحشتی از این کشور ندارد، اما برای مقابله با چنین قدرتی لازم است که به همه جوانب درگیری دقت شود. در یک مسابقه بوکس نیز دو هم‌وزن در مقابل هم قرار می‌گیرند.

 

گاهی تجربه شده که در یک مسابقه ممکن است یکی از طرفین وزن کمتری، اما انگیزه و شور بیشتر داشته باشد و موفق هم بشود. در این موضوع خاص و در شرایطی که تفاوت‌هایی در زمینه قدرت نظامی وجود دارد، اما پای شرکای دیگر برای رقیب در میان باشد، ممکن است درگیری پیامد‌های منفی کنترل نشده‌ای داشته باشد. دقیقا از این زاویه است که گفته می‌شود خون سردارسلیمانی می‌تواند منشأ برکات زیادی برای ایران باشد. ایران می‌توان با تصمیم عقلایی شرایطی را به وجود بیاورد که موازنه قدرت در منطقه حساس خاورمیانه کاملا به سود ایران رقم بخورد.

در حالی که سردارسلیمانی در خط مقدم مقابله با اسرائیل قرار داشت نقش اسرائیل را در ترور سردارسلیمانی به چه میزان پررنگ می‌دانید؟ چرا اسرائیل در این زمینه سکوت کرده است؟

بدون شک اسرائیل در این ترور نقش بسیار زیادی داشته است. چه بسا رفت و آمد‌های سردارسلیمانی نیز توسط سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی اسرائیل که در آن تبحر دارند به آمریکا داده شده باشد.

 

نکته دیگر اینکه ترور سردارسلیمانی سبب خاموشی جنگ ایران و اسرائیل نخواهد شد و چه بسا آن را شعله‌ورتر نیز می‌کند. بدون شک از این پس ایران عوامل اسرائیلی را در ترور سردارسلیمانی دخیل خواهد دانست و در این زمینه علیه اسرائیل اقدام خواهد کرد. به هر حال جنگ دارای تعاریف خاص خود است. در جنگ ممکن است هر اتفاقی مانند کشته شدن فرماندهان بزرگ نیز رخ بدهد. این اتفاق در همه جنگ‌های گذشته بشر نیز رخ داده است و هرگز نشان ضعف و قدرت نیست.

ترامپ مدعی است در صورت واکنش ایران پنجاه و دو مرکز فرهنگی ایران را مورد هدف قرار خواهد داد؟ آیا ترامپ توانایی چنین اقدامی را خواهد داشت؟ این پنجاه و دو مرکز فرهنگی شامل چه مکان‌هایی خواهد بود؟

آمریکا چنین توانایی را دارد کما اینکه ایران نیز توانایی ضربه زدن به منافع آمریکا را دارد. با این وجود این سخنان ترامپ بیشتر جنبه رجزخوانی دارد تا یک استراتژی تدوین شده برای جنگ با ایران. ترامپ به خوبی به این نکته آگاه دارد که ایران به فرهنگ و تاریخ دیرینه خود متکی است و به آن می‌بالد. این مساله‌ای است که آمریکا فاقد آن است و یا در وضعیت ضعیف‌تری قرار دارد. به همین دلیل نیز ترامپ روی نقطه حساس دست گذاشته است. وی به خوبی به پیامد‌های این اقدام آگاهی دارد که اگر مراکز مهم فرهنگی و هویتی ایران را مورد هدف قرار بدهد سبب ناراحتی گسترده مردم ایران خواهد شد. به همین دلیل این مساله را بیشتر برای آزار وارد کردن به مردم ایران و شوک به مسئولان جمهوری اسلامی عنوان می‌کند. بدون شک ترامپ از آسیب رساندن به آثار فرهنگی و تاریخی ایران سودی نخواهد برد و خود وی نیز به این مساله آگاهی دارد.

 

ترامپ بیشتر به‌دنبال این است که ضرباتی به ایران وارد کند که پیامد‌های آن بلافاصله در زندگی مردم ایران آشکار شود. بنده معتقدم این رجزخوانی تبلیغاتی هیچ‌گاه تحقق پیدا کند. با این وجود هیچ‌بعید نمی‌دانم که ترامپ به‌دنبال آسیب رساندن به زیربنا‌های اقتصادی و اجتماعی ایران باشد. به همین دلیل نیز بهترین کار این است که از برخورد نظامی و درگیری تا آنجا که امکان داشته باشند خودداری شود.