اعتراضات لبنان خدجوش بود یا سیاسی؟

به گزارش«آزادی» روز ۱۷ اکتبر گذشته عرصه سیاسی لبنان شاهد تحولات گسترده‌ای بوده و تعدادی از مردم این کشور تظاهرات اعتراض‌آمیز و مسدود کردن مسیر‌های مواصلاتی را در اعتراض به سیاست‌های مالی و اقتصادی موجود در این کشور آغاز کردند. با وجود اینکه تظاهرات مذکور به صورت تقریباً خود جوش و در اعتراض به اعمال مالیات بر مکالمات تلفنی انجام شده از طریق پیام رسان واتس آپ آغاز شد، اما این تحرکات در ادامه گسترش پیدا کرده و به طرح برخی مطالبات در خصوص ساقط کردن دولت و تمامی موسسات قانون اساسی تسری یافت.

گرچه تحرکات مردمی لبنان در روز‌های اولیه خودجوش بود، اما اقدام مشکوک برخی رسانه‌ها، علامت‌های سوال زیادی در خصوص استمرار خودجوش بودن و شفافیت این اعتراضات مطرح کرد و مشخص شد برخی پروژه‌های سیاسی و امنیتی و اقتصادی وابسته به طرف‌های خارجی در پشت پرده این اعتراضات وجود دارد. بلافاصله مشخص شد که برخی احزاب و گروه‌های سیاسی لبنان نیز به صورت مستقیم وارد خط اعتراضات شده‌اند تا بتوانند برای خود بهره‌برداری‌های سیاسی انجام دهند.

در این مقاله تلاش شده است برخی مستندات مربوط به مداخله‌های خارجی و مصادره و مدیریت اعتراضات و خشونت‌های اخیر لبنان مورد بررسی قرار گیرد که بر پایه برخی برنامه‌های خارجی از سوی کشور‌های آمریکا عربستان و امارات دنبال می‌شود.

اول: تحرکات رسانه‌های خبری

شبکه‌های تلویزیونی لبنان در ابتدا توجه غیرعادی به تحرکات مردمی از خود نشان دادند و به صورت برنامه‌ریزی شده این اعتراضات را پیگیری کرده و تحت پوشش قرار داده بودند، اما بلافاصله مشخص شد که پوشش گسترده این تحرکات خود جوش نبود و با برنامه ریزی از پیش تعیین شده دنبال می‌شد.

انتشار برخی مطالب در شبکه‌های تلویزیونی و توهین‌های مطرح شده ضد شخصیت‌های مشخص با دو هدف اساسی دنبال می‌شد. آن‌ها در درجه اول تاکید داشتند تحرکات مردم لبنان را خودجوش نشان دهند و از سوی دیگر تلاش می‌کردند روش ترور شخصیتی خاصی را ضد افراد مشخص دنبال کنند تا قداست و اعتبار مردمی آن‌ها را در افکار عمومی از بین ببرند.

دوم: شکل شعار‌های اعتراضات

یکی دیگر از ادله برنامه‌ریزی خارجی در خصوص اعتراضات و تظاهرات مردم لبنان می‌توان به روند شکل‌گیری شعار‌های استفاده شده از سوی مردم در این تظاهرات اشاره کرد. نگاهی به روند تدوین شعار‌های اصلی نشان می‌دهد که شکل‌گیری این شعار‌ها نیازمند مهارت‌های خاصی است که معمولاً در میان شخصیت‌های میدانی مربوط به تظاهرات کنندگان یافت نمی‌شود.

یک شعار خوب معمولا دارای ویژگی‌های زیر است:

الف: یک شعار خوب با وجود ابهامی که در خود دارد، اما در عین حال تلویح مستقیمی در آن دیده می‌شود.

ب: تسهیل در تطبیق شعار‌ها بر اشخاص مورد نظر.

ج: القای بی‌طرفی شعارها. به این ترتیب در صورت شکست تظاهرات، امکان عقب‌نشینی فوری از محتوای شعار‌ها و شانه خالی کردن از محتوای آن وجود دارد.

سوم: کانون‌های اعتراضات

بررسی کانون‌های اعتراضات در کشور‌های مختلف می‌توانند نشان دهنده ماهیت و شکل اعتراضات مردمی موجود باشد. نگاهی به شکل کانون‌های اعتراضات موجود در لبنان نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از این اقدامات فراتر از رویکرد‌های خودجوش است.

کانون‌های متعدد: در بررسی اعتراضات گذشته در لبنان و کشور‌های دیگر پدیده اساسی مربوط به انتخاب یک واحد برای تمرکز اعتراضات بوده است. در این رابطه می‌توان به میدان استقلال در کی یف پایتخت اوکراین یا میدان تحریر در قاهره پایتخت مصر اشاره کرد. در اعتراضات صورت گرفته در سال ۲۰۰۵ در لبنان نیز همین اتفاق افتاد. اما در تظاهرات و اعتراضات اخیر کانون‌های متعددی برای اعتراضات انتخاب شده است که نشان دهنده تعداد دست‌های پشت پرده اعتراضات است. البته بخش قابل توجهی از معترضان در دو میدان ریاض الصلح و الشهداء حضور پیدا کرده‌اند که نهایتا تعداد آن‌ها از ده‌هزار نفر فراتر نمی‌رود.
تاثیر گذاری عاطفی: عواطف انسانی و تاثیرگذاری عاطفه یکی از عناصر مهم در اعتراضات به شمار می‌رود که معمولاً از طریق استفاده از افراد ناتوان و کودکان و عناصر سالخورده و زنان دنبال می‌شود. این موضوع در پوشش رسانه‌ای تحولات لبنان توسط رسانه‌های نشان‌دار کاملا ملموس است. عموما عواطف قوی‌تر از منطق است، به ویژه که قدرت عواطف در زمان بحران‌های دارای ماهیت انسانی افزایش پیدا می‌کند و مطالبات و پروژه‌های سیاسی در اوج شرایط احساسی به فراموشی سپرده می‌شود.
هوشیاری ساختگی: شکی نیست که میزان هوشمندی بین گروه‌های مختلف یک ملت متفاوت است، به این ترتیب هر نوع رویکرد اعتراض‌آمیز نیازمند رهبرانی است که بتوانند اهداف خود را محقق کنند. به این ترتیب در هنگام پوشش اعتراضات مختلف باید میزان هوشمندی‌های مختلف را تحت تاثیر قرار داد. در روز‌های اول اعتراضات، اشخاص از طبقه‌های مختلف در اعتراضات حضور داشتند، اما در روز‌های آینده بیشتر عناصری به نمایش گذاشته می‌شوند که نشانه‌های روشنفکری و فرهنگ در آن‌ها نمود بیشتری دارد. این موضوع نقش قابل توجهی در پوشش شبکه‌های تلویزیونی دارد.