این بانگ آزادی است....
کد خبر : ۱۲۸۰۷
تاریخ انتشار: ۳۰ مهر ۱۳۹۸ - ۱۳:۴۷ -22 October 2019
امروزه انتخابات نقش بی‌بدیلی در اداره جوامع ایفا می‌کند. با توجه به همین اهمیت، شفافیت و صحت در برگزاری آن مهم و ضروری است. در حال حاضر بهترین و مدرن‌ترین روش برای تحقق این اهداف برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی است؛ مساله‌ای که در کشور ما هم ضرورت آن احساس می‌شود.
به گزارش «آزادی» ، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، انتخابات در ساختارهای سیاسی مدرن نقش مهمی در اعمال نظر مردم در ساختار حکمرانی و همچنین چرخش نخبگان از یک سو و سیاست گذاری، اعمال برنامه ها و راهبردها از سوی دیگر دارد. همین اهمیت انتخابات در این ساختار ها باعث شده سلامت و نحوه برگزاری آن مورد توجه جریان های سیاسی و افکار عمومی باشد تاجایی که در کشورهای مختلف اختلاف بر سر انتخابات حتی گاهی منجر به درگیری های خونین و بحران های سیاسی چند ماهه و یا چند ساله می شود.
این جایگاه و اثر گذاری انتخابات، باعث شده اندیشمندان نظام های سیاسی و انتخاباتی و همچنین مسئولان اجرایی در کشورهای مختلف به فکر راه هایی برای افزایش سلامت و شفافیت برگزاری انتخابات و اخذ رای از مردم باشند. یکی از راه حل هایی که در چند سال اخیر بشدت مورد توجه کشورهای مختلف و موسسات بین المللی قرار گرفته است بحث «انتخابات الکترونیکی» است که معمولا به دو صورت استقرار دستگاه های الکترونیکی و اینترنتی برگزار می شود.
در همین زمینه، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در ماه گذشته طی دو گزارش مفصل به تجربیات کشورهای مختلفی که این نوع انتخابات را تجربه کرده اند و همچنین تجربه برگزاری انتخابات الکترونیک در کشور ما که در انتخابات شورای شهر و روستا در سال ۱۳۹۶ به صورت محدود و آزمایشی برگزار شد پرداخته است. در این گزارش به استناد گزارش مؤسسه بین المللی کمک به مردمسالاری و انتخابات تا سال ۲۰۱۵ از ۱۲۳ کشور مورد بررسی ۲۱ درصد کشورها در حال برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی هستند. استفاده از سیستم انتخابات الکترونیکی باعث دستاوردهایی مانند کاهش قابل توجه زمان رأی‌دهی و شمارش آراء، قابلیت دسترسی گسترده، امکان رأی‌دهی افراد دارای معلولیت‌های خاص، قابلیت ممیزی و نظارت در تمام مراحل و نیز شفافیت گسترده در فرآیند انتخابات می شود.
مزایا و معایب انتخابات الکترونیک
براساس مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تجارب کشورهای مختلف نشان می دهد که برای برگزاری انتخابات الکترونیک توجه به مواردی از قبیل ارائه سطوح مختلف ممیزی از رأی‌گیری الکترونیکی، برآورده نمودن الزامات مورد نیاز (فنی، عملکردی و مقرراتی) برای سامانه‌ها، امکان مشاهده و تأیید شمارش آراء توسط ناظران و نمایندگان بخش‌های مختلف سیاسی، ارائه رسید ممیزی برگه رأی (قابلیت بازبینی شخصی)، شفافیت در تعیین شرکت تأمین‌کننده تجهیزات سخت‌افزای و نرم‌افزاری، اخذ گواهی‌های فنی، امنیتی و کارکردی پیرامون سیستم رأی‌گیری الکترونیکی، برنامه‌های آموزشی گسترده برای مردم پیش از رأی‌گیری الکترونیکی، سبب افزایش اعتمادپذیری به سیستم رأی‌گیری الکترونیکی می شود.
تجارب این کشورها بیان می‌دارد که به منظور برگزاری رأی‌گیری الکترونیکی در کشور باید به موارد متعددی توجه داشت، که از جمله آن می‌توان به مواردی همچون تعیین سطوح دسترسی در نرم‌افزارهای رأی‌گیری متناظر با نقش کارکنان انتخاباتی، حفظ محرمانگی برگه رأی، عدم تأثیرگذاری فرآیندهای رأی‌گیری الکترونیکی روی نتیجه آراء، برگزاری نظرسنجی از رأی‌دهندگان و کارکنان انتخابات، برگزاری پایلوت‌های گسترده و ارزیابی تمامی فرآیندها، ایجاد انجمن‌های تخصصی نخبگان و پژوهشگران برای ارزیابی سیستم رأی‌گیری الکترونیکی به منظور بهبود مسائل فنی، امنیتی و فرآیندی اشاره کرد.
در داخل ایران هم برای اولین بار رأی‌گیری الکترونیکی در سال ۱۳۹۶ در انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا به صورت محدود برگزار شد. هر چند تا به امروز شورای نگهبان مخالف برگزاری الکترونیکی انتخابات سراسری و مهم کشور است اما بررسی نتایج و دستاوردهای برگزاری آمایشی انتخابات شورای شهر و روستا نشان می دهد که می توان با ایجاد زیر ساخت ها لازم از این امکان بهره گرفت.
بر اساس مطالعات مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، انتخابات الکترونیک شورای شهر و روستا دارای نقاط قوتی همانند حذف خطای انسانی، افزایش دقت، کاهش تخلفات، تسریع در شمارش و تجمیع آرا و همچنین کاهش زمان رأی‌دهی در انتخابات با تعداد زیاد نامزدها بود. البته اجرای اولین تجربه دستگاه‌های رأی‌گیری الکترونیکی در کشور بدون ضعف هم نبوده و لازم است با مرتفع کردن این کاستی‌ها و بهره‌گیری از تجارب کشورهای دیگر در این زمینه، فرآیند رأی‌گیری الکترونیکی و همچنین انتخابات الکترونیکی را در کشور به تکامل رساند و به توجه بیشتر به الزامات امنیتی و کارکردی، قابلیت دسترسی همگانی،ارزیابی سیستم‌های رأی‌گیری الکترونیکی متناظر با الزامات مختلف، طراحی پرسشنامه از رأی‌دهندگان و تیم اجرایی و تحلیل نتایج در بهبود فرآیندها، تعامل با پژوهشگران و نخبگان دانشگاهی در امور فنی و همچنین اجتماعی، به‌کارگیری سیستم ممیزی جامع، به کارگیری فناوری‌هایی با اطمینان‌پذیری بالا، آموزش فراگیر در سطح جامعه، اعتمادسازی در جامعه و برگزاری پایلوت‌های متعدد و تحلیل نتایج و رفع مشکلات آنها اشاره کرد. انتخابات الکترونیکی استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در نظام های انتخاباتی سنتی را فراهم می کند.
در بحث رای گیری الکترونیکی و در رابطه با هر یک از سه زمان پیش از انتخابات، روز انتخابات و پس از آن باید مسائلی مورد ملاحظه قرار گیرد. در پیش از انتخابات مواردی مانند چارچوب و مسائل قانونی، طراحی و پیاده سازی، تامین تجهیزات، امنیت، آموزش طرز کار سامانه‌ها برای سطوح مختلف مجریان انتخاباتی و آموزش و آگاهی به رای دهندگان، ثبت نام و اعلام نامزدی انتخابات دارای اهمیت هستند. در رابطه با عملکرد رای گیری و روز انتخابات نیز موارد مختلفی مانند فرایندهای قبل از رای گیری، مدت زمان رای گیری، شمارش آرا و اعلام نتایج باید در نظر گرفته شوند. برای پس از انتخابات نیز مواردی مانند ممیزی ها، ارزیابی، بایگانی و پژوهش و توسعه های تخصصی باید در نظر گرفته شوند.
در رای گیری الکترونیکی در مرحله اول نباید تاثیر منفی بر انتخابات آزاد و عادلانه داشته باشد. از طرفی در این شیوه رای گیری باید جنبه های قانونی، فرایندی و فنی درنظر گرفته شوند تا موارد مهمی از قبیل حق رای عمومی، حق رای برابر، حق رای آزاد، حق رای محرمانه، شفافیت، صحت و راستی آزمایی،اعتمادپذیری و امنیت برآورده شوند. به کارگیری سامانه رای گیری الکترونیکی، می تواند مزایایی را به ارمغان آورد؛ قابلیت تنظیم نرم افزار متناسب با نوع انتخابات و پشتیبانی از گزینه برگه رای سفید و همچنین زبان های مختلف، تسهیل اخذ رای از افراد دارای معلولیت بینایی و نیازهای خاص، قابلیت ممیزی و بازبینی در تمام مراحل فرایند رای گیری، عدم ذخیره اطلاعات افراد توسط دستگاه های اخذ رای، حذف هرگونه پیوند بین رای و رای دهنده، حذف هرگونه ارتباط دستگاه رای گیری با تجهیزات دیگر، امکان درخواست برگه رای دیگر توسط رای دهنده در صورت بروز اشتباه، کاهش قابل توجه زمان شمارش، امکان مشاهده و تایید شمارش آرا توسط ناظران و نمایندگان بخش های مختلف سیاسی، بخش مهمی از این مزایا هستند.
بررسی اقدامات و عملکردهای کشورهای دیگر در زمینه برگزاری انتخابات الکترونیک هم نشان می دهد که در کل این شیوه برگزاری انتخابات با موفقیت همراه بوده و خطاها بسیار ناچیز بوده است. در گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی بر اساس آموزه هایی که از تجربه کشورهای دیگر استخراج شده، به منظور پیاده سازی رای گیری الکترونیکی در کشور رعایت مواردی توصیه شده است.
در این گزارش در مورد موارد ضروری برگزاری انتخابات الکترونیک تصریح شده است: ارائه رسید ممیزی برگه رای به رای دهنده؛ رسید ممیزی برگه رای یک تضمین فیزیکی و همچنین یک اقدام کلیدی در رای گیری الکترونیکی به شمار می رود. به عنوان نمونه کشورهای نروژ، ستونی، ونزوئلا، بلژیک، سوئیس، آمریکا، هند در این زمینه کشورهای پیش رو هستند. همچنین باید از سوی سازمان ها و تشکل های مردم نهاد بر مراحل مختلف رای گیری الکترونیکی و شمارش آرا همانند کشورهای آلمان، هلند، فرانسه و.. نظارت انجام شود. انجمن های تخصصی و مستقل نخبگان، دانشگاهیان و پژوهشگران باید بتوانند به منظور بهبود مسائل فنی، امنیتی و فرآیندی، دستگاه های رای گیری الکترونیکی و نرم افزارهای مربوطه را ارزیابی کنند. در این زمینه کشور ایرلند تجربه ای موفق است.
آموزش کارکنان انتخابات مسئله دیگری است که مورد توجه کشورهای دیگر قرار گرفته است زیرا عملکرد آن ها دارای پیامدهای کلیدی در ارزیابی رای دهندگان از سامانه جدید رای گیری الکترونیکی است. همچنین ایجاد شفافیت در تعیین شرکت تامین کننده تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری بر اساس یک فرایند گفتگوی رقابتی پیش از فرایند مناقصه همانند آنچه در نروژ اتفاق افتاده در گزارش مرکز پژوهش های مجلس مورد تاکید قرار گرفته است. باید گواهی های فنی، امنیتی و کارکردی پیرامون نرم افزار مورد استفاده در سامانه های رای گیری و شمارش اخذ شوند تا تضمینی برای عملکرد دقیق این دستگاه ها و نرم افزارها فراهم شود.
مسئله مهم و ضروری که در انتخابات الکترونیک باید مدنظر قرار بگیرد بحث احراز هویت رای دهندگان است. سازوکار شناسایی و احراز هویت رای دهنده باید منحصر به فرد باشد. همچنین هرگونه ارتباط بین رای و شخص رای دهنده باید حذف شود تا سلامت انتخابات تضمین شود. در این زمینه کشورهای اکوادور، نروژ و هلند موفق عمل کرده اند.طراحی برگه رای الکترونیکی و سازوکار تایید رای از سوی رای دهنده و همچنین در نظر گرفتن تمام گزینه های رای گیری از جمله برگه های رای خالی به طور صحیح با تمام جزئیات آخرین موردی است که در گزارش مرکز پژوهش های مجلس برای اجرای انتخابات الکترونیکی در ایران مورد تاکید و توجه قرار گرفته است.
انتخابات مجلس دهم
علاوه بر مزایای انتخابات الکترونیک که اجرای آن در داخل کشور را ضروری کرده است در بند ۱۲ سیاست های کلی انتخابات، دولت مکلف به بهره گیری از فناوری های نوین در جهت حداکثرسازی شفافیت، سرعت و سلامت در اخذ، شمارش آرا و اعلام نتایج شده است. در واقع این مسئله امروزه یکی از راهبردهای اصلی ساختار سیاسی کشور در حوزه انتخابات است چرا که همواره مسئله رای مردم به عنوان حق الناس از سوی رهبری مورد توجه قرار گرفته شده و خدشه در آن حرام اعلام شده است. بنابراین با توجه به این اهمیت انتخابات در آرای رهبر انقلاب برگزاری انتخابات الکترونیک در سیاست های کلی انتخابات و همچنین توسط مسئولان وزارت کشور مورد توجه قرار گرفته است.
در همین زمینه در سال ۹۶ در برخی از شعب اخذ رای پنجمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا انتخابات به صورت همزمان الکترونیکی و کاغذی برگزار شد تا مسئولان در این زمینه تجربه کسب کرده و زیر ساخت ها و مردم را برای این نوع انتخابات آماده کنند؛ اقدامی که می تواند مقدمه ای برای بهره گیری از فناوری های نوین در انتخابات دیگر مثل مجلس شورای اسلامی، ریاست جمهوری و مجلس خبرگان باشد. بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس رای گیری الکترونیکی انتخابات شوراهای اسلامی توسط وزارت کشور در ۱۳۹ شهر از ۲۸ استان شامل ۹۶۴۴ شعبه صورت پذیرفت و از این طریق ۸.۰۶۷.۷۰۱ رای اخذ شد.
در ضمن در این رای گیری الکترونیکی می توان به نتایجی مانند عدم توقف هیچ یک از شعب مکانیزه به دلیل نقص فنی (البته در تمامی شعب ذکر شده امکانات برگزاری رای گیری دستی نیز کاملاً فراهم بوده که در صورت خرابی تجهیزات و عدم تعمیر و یا جایگزینی آن ظرف مدت ۳۰ دقیقه، اجازه تبدیل به شعب دستی را داشته اند)، شمارش صحیح صندوق های الکترونیکی در ۵ / ۹۹ درصد از شعب اشاره کرد. همچنین در این شعب تجمیع و شمارش آرا به سرعت انجام شده است. از بین ۱۳۹ شهر، ۴۳ شهر در کمتر از یک ساعت کار تجمیع نتایج آرا را به پایان رسانده اند که برابر با ۳۱ درصد از شعب هستند و همچنین ۵۷ شهر در حد فاصل یک تا دو ساعت کار خود را به اتمام رسانده اند که برابر با ۴۱ درصد از شهرها می باشند. ازاین رو، در مجموع مشاهده می شود که ۷۲ درصد از شهرها در کمتر از دو ساعت کار تجمیع آرا را به پایان برده اند.
در انتخاباتی که تعداد نامزدها زیاد باشد رای گیری الکترونیکی می تواند در کاهش زمان رای گیری بسیار مفید واقع شود.کاهش خطای انسانی، افزایش دقت،کاهش تخلفات انتخاباتی ،شمارش الکترونیکی سریع و دقیق که منجر به کاهش درخواست های بازشماری آرا می شود از دیگر آثار این نوع انتخابات است. به همین دلیل هم انتخابات شورای شهر و روستا برای این مسئله توسط وزارت کشور انتخاب شد تا این موارد مورد آزمایش و ارزیابی قرار بگیرد که نتایج موفقیت آمیز بود. البته اجرای انتخابات الکترونیکی توسط وزارت کشور هم طبق گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی دارای ضعف هایی هم بوده است. برخی از این نقاط ضعف عبارتند از: در گواهی تاییدیه محصول توسط مرکز تحقیقات صنایع انفورماتیک تنها استانداردهای سازگاری، مغناطیسی مورد آزمایش قرار گرفته است. در گواهی ارزیابی امنیتی توسط شرکت صنایع امنیت فضای تبادل اطلاعات و همچنین گواهی ارزیابی امنیتی تجهیزات رای گیری الکترونیکی مشخص نشده است، چه ارزیابی امنیتی تحت چه استانداردی صورت گرفته است. از این رو، گواهینامه های اخذ شده بسیاری از ابعاد رای گیری الکترونیکی را دربر نمی گیرد. همچنین هیچ یک از روش های ارزیابی معتبر پیرامون امنیت و کارکرد سیستم های فناوری اطلاعات که در برای سیستم رای گیری الکترونیکی موجود مورد بررسی و آزمایش قرار گرفته نشده است.
همچنین عدم انجام نظرسنجی از افراد رای دهنده و همچنین کارکنان انتخاباتی در زمان برگزاری انتخابات و همچنین اعلام نتایج و تحلیل آن ها از ضعف های دیگر عملکرد وزارت کشور است. عدم ارائه اطلاعات کلی پیرامون دستگاه ها و گواهی های اخذ شده به طور فراگیر به مردم به منظور افزایش آگاهی و اعتماد عمومی و اینکه شرکت تأمین کننده دستگاه های رای گیری الکترونیکی باید از صلاحیت و دانش کافی و افراد متخصص برخوردار باشد و روش تعیین شرکت تامین کننده باید مشخص شود و نشده بود از دیگر ضعف های برگزاری آزمایش انتخابات الکترونیک در برخی شعب انتخابات شورای شهر و روستا است. لازم است وزارت کشور تدابیری اتخاذ کند تا از طریق جنبه های مختلف سطح اعتمادپذیری مردم نسبت به رای گیری الکترونیکی افزایش پیدا کند. آموزش بیشتر و فراگیر پیرامون فرآیندهای رای گیری الکترونیکی از رسانه های عمومی مثل صدا و سیما، روزنامه، مساجد، سایت وزارت کشور و... ضروری است. ارائه گواهی های اخذ شده به مردم، آشنایی بیشتر مردم با سازوکار دستگاه های رای گیری الکترونیکی و مواردی از این قبیل، منجر به افزایش آگاهی و اعتماد عمومی می شود که باید قبل از برگزاری انتخابات این اقدامات صورت گیرد.
انتخابات شهر تهران
تجربه دوم در کشور در حوزه برگزاری انتخابات به صورت الکترونیک در ۹ مرداد امسال رقم خورد. انتخابات شورایاری شهر تهران به صورت تمام الکترونیک در ۳۵۲ محله این شهر برگزار شد.در این انتخابات صندوق‌های الکترونیکی به گونه‌ای طراحی شد که اسامی کاندیداهای هر حوزه انتخابیه در حافظه دستگاه ذخیره است. در آغاز رای‌گیری کارت ملی رای‌دهنده توسط دستگاه احراز هویت تایید و به جای برگ تعرفه، کارت تعرفه در اختیار رای دهنده قرار می‌گیرد؛ در ادامه رای‌دهنده کارت تعرفه را در دستگاه قرار می‌دهد و با وارد کردن کد کاندیداها رای‌گیری آغاز می‌شود. با وارد شدن هر کد، نام، نام‌خانوادگی و عکس کاندیدا نمایش داده می‌شود؛ چنانچه کد اشتباه وارد شود، دستگاه اخطار می‌دهد، پس از ثبت اسامی با انتخاب دکمه «اتمام رای‌گیری» اسامی در سیستم ثبت و علاوه بر آن به صورت چاپی در مخزن صندوق ذخیره می‌شود. همزمان با ثبت اسامی در صندوق الکترونیک، اسامی در زیر یک پوشش شیشه‌ای نیز به رای‌دهنده نمایش داده می‌شود و اسامی انتخاب شده رای دهنده به شکل برگه کاغذی چاپ شده درون صندوق قرار می‌گیرد. در روز رای‌گیری دستگاه به طور خودکار آرا را اعلام و زمان شمارش آرا به چند دقیقه کاهش پیدا می‌کند.
در این انتخابات همچنین پس از برگزاری انتخابات در صورتی که هر یک از کاندیداها اعتراض و شکایتی داشته باشند، می‌توان پلمب صندوق را باز کرد و شمارش آرا را به صورت دستی انجام داد. و طبق اعلام مسئولان این انتخابات امکان خطا در این شیوه از انتخابات وجود ندارد. هرچند انتخابات شورای یاری تنها در یک شهر و با حضور فقط ۱۲ هزار نفر کاندید صورت گرفت اما تجربه موفقی در برگزاری انتخابات الکترونیک در کشور بود که می تواند به انتخابات مجلس هم تسری پیدا کند. پیروز حناچی شهردار تهران از انتخابات شورایاری‌ها به عنوان بزرگترین مانور انتخابات الکترونیک کشور یاد کرد.
با همه این اوصاف اما برگزاری انتخابات الکترونیک علاوه بر چالش هایی که اشاره شد به مخالفت شورای نگهبان هم مواجه است. ۳۰ دی ۱۳۹۴ «نجات‌الله ابراهیمیان» عضو وقت شورای نگهبان در زمانی که بحث ها پیرامون برگزاری الکترونیکی انتخابات مجلس داغ بود، در گفت و گویی بیان داشت: شورای نگهبان با برگزاری انتخابات الکترونیکی به دو دلیل مخالفت کرد. موادی که مربوط به انتخابات بود از طرح اصلاح قانون انتخابات توسط مجلس شورای اسلامی حذف شد و آیین‌نامه نمی‌تواند جای قانون را بگیرد.
این عضو حقوقدان شورای نگهبان درباره دلیل دوم نیز گفت: مراجعی که قرار بود امنیت سیستم انتخابات الکترونیکی را تایید کنند پس از دریافت پاسخ‌ها مشخص شد آنها نیز بدون قید و شرط امنیت سیستم را تایید نمی‌کنند، به همین دلایل شورای نگهبان با برگزاری انتخابات الکترونیک مخالفت کرد.
اردیبهشت امسال هم «سیامک ره‌پیک» عضو حقوقدان شورای نگهبان به خبرگزاری «فارس،» در خصوص الکترونیکی شدن انتخابات گفت: شورای نگهبان نه تنها از این دوره بلکه از دوره‌های گذشته با فناروری نوین موافق است و در این رابطه قانون هم داریم. اصل الکترونیکی شدن انتخابات برای هیچکس قابل مخالفت نیست اما همیشه با دوستانی که در حوزه اجرا بودند بحثمان این بوده که باید درباره مسائل مختلف توافق شود به نحوی که هم اجرا بتواند کار خود را انجام دهد و هم شورای نگهبان وظیفه قانونی و نظارت خود را انجام دهد. اگر آن شرایط مبنی بر اینکه نظارت شورای نگهبان را مخدوش نکند، امنیت انتخابات رعایت شود و همچنین مشارکت وجود داشته و به مشارکت و صحت انتخابات و شرایط دیگر خدشه‌ای وارد نشود، شورای نکهبان با الکترونیکی شدن انتخابات موافق است.
وی تصریح کرد: البته اکنون هم از چند فرآیندی که دوستان می‌گویند انتخابات الکترونیکی می‌شود، به بخش عمده آن عمل می‌کنیم ولی در موضوع صندوق رای بحث‌هایی وجورد دارد. وی ادامه داد: توافق شده در حدی که توافق نسبت به این موضوع (الکترونیکی شدن انتخابات) صورت می‌گیرد قابل اجرا خواهد بود، اما اگر نسبت به موضوعی در یک مرحله توافق صورت نگرفت، طبیعتا آن مرحله قابل اجرا نخواهد بود.
همه این بحث ها در حالی صورت می گیرد «پروانه مافی» نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی از وزارت کشور خواسته آمادگی خود را برای برگزاری الکترونیکی انتخابات امسال مجلس بیان کند. به نظر می رسد افراد تاثیرگذار و نهادهای دخیل در امر انتخابات در کشور همگی بر لزوم برگزاری انتخابات الکترونیک توافق دارند و تنها چالش موجود در این زمینه نگرانی از زیرساخت ها و آموزش های کم در حوزه های عمومی برای مردم است. اقدامی که تا انتخابات مجلس امسال هم تا حدود زیادی قابل انجام است اگر عزم جدی در این زمینه وجود داشته باشد.
شفافیت انتخابات اعتماد مردم را افزایش می دهد
«معصومه آقاپور علیشاهی» نماینده شبستر و عضو فراکسیون شفاف سازی و سالم سازی اقتصاد و انضباط مالی مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا با بیان اینکه مخالفت جدی در کشور با برگزاری انتخابات الکترونیک وجود ندارد، گفت: برگزاری انتخابات بصورت الکترونیکی منجر به کاهش احتمال تقلب و خرید و فروش رای می‌شود و برگزاری انتخابات الکترونیکی منجر به شفافیت بیشتر می‌شود.
« حدود ۱۴۹ شهر از صندوق‌های الکترونیک در انتخابات مجلس دهم استفاده کردند و دیدیم که سرعت عمل و دقت عمل در انتخابات با استفاده از تجهیزات و نرم‌افزارهای نوین بسیار بیشتر بود. با توجه به همین تجربه باید در برگزاری انتخابات به سمت استفاده از تجهیزات و نرم‌افزارهای نوین برویم. اگر بتوانیم نرم‌افزار و سخت‌افزار لازم را تهیه کنیم و به تایید مراجع ناظر برسانیم برگزاری انتخابات بسیار منظم‌تر خواهد بود. و مخالفتی هم صورت نمی گیرد.دوره گذشته انتخابات ،به شکل آزمایشی رای گیری به صورت الکترونیک و در برخی از شهر ها انجام شد که تجربه موفقی بود، البته نقاط ضعفی هم داشت که این نقاط ضعف به نسبت مزایای آن ناچیز بود. همچنین هزینه ها در انتخابات الکترونیکی به شدت کاهش پیدا می کند و نیروی انسانی مورد نیاز برگزاری انتخابات نیز تقلیل خواهد یافت ضمن آنکه امکان نظارت سیستماتیک از طریق انتقال دیتا به مرکز نظارت به انتخابات نیز میسر خواهد شد،به عنوان مثال شورای نگهبان یا مجلس در تهران یا مراکز استان به صورت آنلاین و بدون نیاز به حضور فرد در حوزه شمارش یا قرنطینه افراد در حوزه رای گیری می توانند روند شمارش آرا را به صورت مستمر در مناطق دور افتاده مورد نظارت قرار دهند ضمن آنکه بلافاصله بعد از رای گیری هم به طور نسبی امکان دسترسی به نتیجه انتخابات وجود دارد.»
وی در پاسخ به این سوال که در حال حاضر چه ضعف هایی برای برگزاری انتخابات الکترونیکی در کشور وجود دارد بیان داشت: «دو مسئله اصلی بحث زیرساخت ها و آموزش در کشور است. هنوز برخی نواحی کشور در زمینه زیرساخت های لازم برای برگزاری انتخابات الکترونیک دچار مشکل هستند. به عنوان مثال در ناحیه انتخابی خود که شهرستان شبستر استان آذربایجان شرقی است و شهر محرومی هم محسوب نمی شود همچنان ۱۸ روستا انترنت و خطوط تلفن همراه ندارند. بنابراین تا زمانی که این زیرساخت ها فراهم نشود امکان برگزاری این نوع انتخابات نیست. همچنین بحث های فنی دستگاه های برگزاری این نوع انتخابات هم باید به تایید افراد متخصص و نهادهای ناظر هم برسد تا بتوانیم انتخابات را در کشور الکترونیک برگزار کنیم.»
وی ادامه داد: «در زمینه آموزش مشکلات بیشتری داریم. ببین مردم همچنان با این سیستم ناآشنا هستند و رسانه ها کاری برای آموزش انتخابات الکترونیک و قانع کردن مردم به این امر که این نوع انتخابات دارای مزایای زیادی هستند نکرده اند. بنابراین بدون آموزش و اگاهی مردم نمی توان یکباره انتخابات را الکترونیک کرد. رسانه ها مخصوصا صداو سیما باید شروع به ساخت برنامه ها و تیزر های مختلف برای آموزش انتخابات الکترونیک به مردم کنند. از سوی دیگر دست اندرکاران انتخابات هم باید آموزش دیده و توجیه شوند.»
این نماینده مجلس با اشاره به مخالفت شورای نگهبان و بیان این نکته که این شورا هم بحث هایی در زمینه زیر ساخت ها دارد، گفت: «همه این چالش ها قابل رفع است به شرطی که ما به اهمیت این نکته پی ببریم که شفافیت در انتخابات امروز می تواند در تکمیل فرایندهای دموکراتیک در کشور و افزایش اعتماد مردم و در نهایت تقویت مشروعیت نظام اثرگذار باشد. شما می دانید نظام سیاسی می تواند به کنش گری فعال و اجرای برنامه های خود بپردازد که دارای اقبال و مشروعیت مردمی باشد. بنابراین شفاف شدن انتخابات علاوه بر تقویت نهادهای انتخابی منجر به تقویت نظام و عملکرد دیگ نهادها هم می شود. بنابراین باید هر چه زودتر اقدمات لازم را مسئولان اجرای در این زمینه انجام دهند و مجلس هم پیگیر این مسئله است.»
این جایگاه و اثر گذاری انتخابات، باعث شده اندیشمندان نظام های سیاسی و انتخاباتی و همچنین مسئولان اجرایی در کشورهای مختلف به فکر راه هایی برای افزایش سلامت و شفافیت برگزاری انتخابات و اخذ رای از مردم باشند. یکی از راه حل هایی که در چند سال اخیر بشدت مورد توجه کشورهای مختلف و موسسات بین المللی قرار گرفته است بحث «انتخابات الکترونیکی» است که معمولا به دو صورت استقرار دستگاه های الکترونیکی و اینترنتی برگزار می شود.
در همین زمینه، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در ماه گذشته طی دو گزارش مفصل به تجربیات کشورهای مختلفی که این نوع انتخابات را تجربه کرده اند و همچنین تجربه برگزاری انتخابات الکترونیک در کشور ما که در انتخابات شورای شهر و روستا در سال ۱۳۹۶ به صورت محدود و آزمایشی برگزار شد پرداخته است. در این گزارش به استناد گزارش مؤسسه بین المللی کمک به مردمسالاری و انتخابات تا سال ۲۰۱۵ از ۱۲۳ کشور مورد بررسی ۲۱ درصد کشورها در حال برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی هستند. استفاده از سیستم انتخابات الکترونیکی باعث دستاوردهایی مانند کاهش قابل توجه زمان رأی‌دهی و شمارش آراء، قابلیت دسترسی گسترده، امکان رأی‌دهی افراد دارای معلولیت‌های خاص، قابلیت ممیزی و نظارت در تمام مراحل و نیز شفافیت گسترده در فرآیند انتخابات می شود.
مزایا و معایب انتخابات الکترونیک
براساس مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تجارب کشورهای مختلف نشان می دهد که برای برگزاری انتخابات الکترونیک توجه به مواردی از قبیل ارائه سطوح مختلف ممیزی از رأی‌گیری الکترونیکی، برآورده نمودن الزامات مورد نیاز (فنی، عملکردی و مقرراتی) برای سامانه‌ها، امکان مشاهده و تأیید شمارش آراء توسط ناظران و نمایندگان بخش‌های مختلف سیاسی، ارائه رسید ممیزی برگه رأی (قابلیت بازبینی شخصی)، شفافیت در تعیین شرکت تأمین‌کننده تجهیزات سخت‌افزای و نرم‌افزاری، اخذ گواهی‌های فنی، امنیتی و کارکردی پیرامون سیستم رأی‌گیری الکترونیکی، برنامه‌های آموزشی گسترده برای مردم پیش از رأی‌گیری الکترونیکی، سبب افزایش اعتمادپذیری به سیستم رأی‌گیری الکترونیکی می شود.
تجارب این کشورها بیان می‌دارد که به منظور برگزاری رأی‌گیری الکترونیکی در کشور باید به موارد متعددی توجه داشت، که از جمله آن می‌توان به مواردی همچون تعیین سطوح دسترسی در نرم‌افزارهای رأی‌گیری متناظر با نقش کارکنان انتخاباتی، حفظ محرمانگی برگه رأی، عدم تأثیرگذاری فرآیندهای رأی‌گیری الکترونیکی روی نتیجه آراء، برگزاری نظرسنجی از رأی‌دهندگان و کارکنان انتخابات، برگزاری پایلوت‌های گسترده و ارزیابی تمامی فرآیندها، ایجاد انجمن‌های تخصصی نخبگان و پژوهشگران برای ارزیابی سیستم رأی‌گیری الکترونیکی به منظور بهبود مسائل فنی، امنیتی و فرآیندی اشاره کرد.
در داخل ایران هم برای اولین بار رأی‌گیری الکترونیکی در سال ۱۳۹۶ در انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا به صورت محدود برگزار شد. هر چند تا به امروز شورای نگهبان مخالف برگزاری الکترونیکی انتخابات سراسری و مهم کشور است اما بررسی نتایج و دستاوردهای برگزاری آمایشی انتخابات شورای شهر و روستا نشان می دهد که می توان با ایجاد زیر ساخت ها لازم از این امکان بهره گرفت.
بر اساس مطالعات مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، انتخابات الکترونیک شورای شهر و روستا دارای نقاط قوتی همانند حذف خطای انسانی، افزایش دقت، کاهش تخلفات، تسریع در شمارش و تجمیع آرا و همچنین کاهش زمان رأی‌دهی در انتخابات با تعداد زیاد نامزدها بود. البته اجرای اولین تجربه دستگاه‌های رأی‌گیری الکترونیکی در کشور بدون ضعف هم نبوده و لازم است با مرتفع کردن این کاستی‌ها و بهره‌گیری از تجارب کشورهای دیگر در این زمینه، فرآیند رأی‌گیری الکترونیکی و همچنین انتخابات الکترونیکی را در کشور به تکامل رساند و به توجه بیشتر به الزامات امنیتی و کارکردی، قابلیت دسترسی همگانی،ارزیابی سیستم‌های رأی‌گیری الکترونیکی متناظر با الزامات مختلف، طراحی پرسشنامه از رأی‌دهندگان و تیم اجرایی و تحلیل نتایج در بهبود فرآیندها، تعامل با پژوهشگران و نخبگان دانشگاهی در امور فنی و همچنین اجتماعی، به‌کارگیری سیستم ممیزی جامع، به کارگیری فناوری‌هایی با اطمینان‌پذیری بالا، آموزش فراگیر در سطح جامعه، اعتمادسازی در جامعه و برگزاری پایلوت‌های متعدد و تحلیل نتایج و رفع مشکلات آنها اشاره کرد. انتخابات الکترونیکی استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در نظام های انتخاباتی سنتی را فراهم می کند.
در بحث رای گیری الکترونیکی و در رابطه با هر یک از سه زمان پیش از انتخابات، روز انتخابات و پس از آن باید مسائلی مورد ملاحظه قرار گیرد. در پیش از انتخابات مواردی مانند چارچوب و مسائل قانونی، طراحی و پیاده سازی، تامین تجهیزات، امنیت، آموزش طرز کار سامانه‌ها برای سطوح مختلف مجریان انتخاباتی و آموزش و آگاهی به رای دهندگان، ثبت نام و اعلام نامزدی انتخابات دارای اهمیت هستند. در رابطه با عملکرد رای گیری و روز انتخابات نیز موارد مختلفی مانند فرایندهای قبل از رای گیری، مدت زمان رای گیری، شمارش آرا و اعلام نتایج باید در نظر گرفته شوند. برای پس از انتخابات نیز مواردی مانند ممیزی ها، ارزیابی، بایگانی و پژوهش و توسعه های تخصصی باید در نظر گرفته شوند.
در رای گیری الکترونیکی در مرحله اول نباید تاثیر منفی بر انتخابات آزاد و عادلانه داشته باشد. از طرفی در این شیوه رای گیری باید جنبه های قانونی، فرایندی و فنی درنظر گرفته شوند تا موارد مهمی از قبیل حق رای عمومی، حق رای برابر، حق رای آزاد، حق رای محرمانه، شفافیت، صحت و راستی آزمایی،اعتمادپذیری و امنیت برآورده شوند. به کارگیری سامانه رای گیری الکترونیکی، می تواند مزایایی را به ارمغان آورد؛ قابلیت تنظیم نرم افزار متناسب با نوع انتخابات و پشتیبانی از گزینه برگه رای سفید و همچنین زبان های مختلف، تسهیل اخذ رای از افراد دارای معلولیت بینایی و نیازهای خاص، قابلیت ممیزی و بازبینی در تمام مراحل فرایند رای گیری، عدم ذخیره اطلاعات افراد توسط دستگاه های اخذ رای، حذف هرگونه پیوند بین رای و رای دهنده، حذف هرگونه ارتباط دستگاه رای گیری با تجهیزات دیگر، امکان درخواست برگه رای دیگر توسط رای دهنده در صورت بروز اشتباه، کاهش قابل توجه زمان شمارش، امکان مشاهده و تایید شمارش آرا توسط ناظران و نمایندگان بخش های مختلف سیاسی، بخش مهمی از این مزایا هستند.
بررسی اقدامات و عملکردهای کشورهای دیگر در زمینه برگزاری انتخابات الکترونیک هم نشان می دهد که در کل این شیوه برگزاری انتخابات با موفقیت همراه بوده و خطاها بسیار ناچیز بوده است. در گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی بر اساس آموزه هایی که از تجربه کشورهای دیگر استخراج شده، به منظور پیاده سازی رای گیری الکترونیکی در کشور رعایت مواردی توصیه شده است.
در این گزارش در مورد موارد ضروری برگزاری انتخابات الکترونیک تصریح شده است: ارائه رسید ممیزی برگه رای به رای دهنده؛ رسید ممیزی برگه رای یک تضمین فیزیکی و همچنین یک اقدام کلیدی در رای گیری الکترونیکی به شمار می رود. به عنوان نمونه کشورهای نروژ، ستونی، ونزوئلا، بلژیک، سوئیس، آمریکا، هند در این زمینه کشورهای پیش رو هستند. همچنین باید از سوی سازمان ها و تشکل های مردم نهاد بر مراحل مختلف رای گیری الکترونیکی و شمارش آرا همانند کشورهای آلمان، هلند، فرانسه و.. نظارت انجام شود. انجمن های تخصصی و مستقل نخبگان، دانشگاهیان و پژوهشگران باید بتوانند به منظور بهبود مسائل فنی، امنیتی و فرآیندی، دستگاه های رای گیری الکترونیکی و نرم افزارهای مربوطه را ارزیابی کنند. در این زمینه کشور ایرلند تجربه ای موفق است.
آموزش کارکنان انتخابات مسئله دیگری است که مورد توجه کشورهای دیگر قرار گرفته است زیرا عملکرد آن ها دارای پیامدهای کلیدی در ارزیابی رای دهندگان از سامانه جدید رای گیری الکترونیکی است. همچنین ایجاد شفافیت در تعیین شرکت تامین کننده تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری بر اساس یک فرایند گفتگوی رقابتی پیش از فرایند مناقصه همانند آنچه در نروژ اتفاق افتاده در گزارش مرکز پژوهش های مجلس مورد تاکید قرار گرفته است. باید گواهی های فنی، امنیتی و کارکردی پیرامون نرم افزار مورد استفاده در سامانه های رای گیری و شمارش اخذ شوند تا تضمینی برای عملکرد دقیق این دستگاه ها و نرم افزارها فراهم شود.
مسئله مهم و ضروری که در انتخابات الکترونیک باید مدنظر قرار بگیرد بحث احراز هویت رای دهندگان است. سازوکار شناسایی و احراز هویت رای دهنده باید منحصر به فرد باشد. همچنین هرگونه ارتباط بین رای و شخص رای دهنده باید حذف شود تا سلامت انتخابات تضمین شود. در این زمینه کشورهای اکوادور، نروژ و هلند موفق عمل کرده اند.طراحی برگه رای الکترونیکی و سازوکار تایید رای از سوی رای دهنده و همچنین در نظر گرفتن تمام گزینه های رای گیری از جمله برگه های رای خالی به طور صحیح با تمام جزئیات آخرین موردی است که در گزارش مرکز پژوهش های مجلس برای اجرای انتخابات الکترونیکی در ایران مورد تاکید و توجه قرار گرفته است.
انتخابات مجلس دهم
علاوه بر مزایای انتخابات الکترونیک که اجرای آن در داخل کشور را ضروری کرده است در بند ۱۲ سیاست های کلی انتخابات، دولت مکلف به بهره گیری از فناوری های نوین در جهت حداکثرسازی شفافیت، سرعت و سلامت در اخذ، شمارش آرا و اعلام نتایج شده است. در واقع این مسئله امروزه یکی از راهبردهای اصلی ساختار سیاسی کشور در حوزه انتخابات است چرا که همواره مسئله رای مردم به عنوان حق الناس از سوی رهبری مورد توجه قرار گرفته شده و خدشه در آن حرام اعلام شده است. بنابراین با توجه به این اهمیت انتخابات در آرای رهبر انقلاب برگزاری انتخابات الکترونیک در سیاست های کلی انتخابات و همچنین توسط مسئولان وزارت کشور مورد توجه قرار گرفته است.
در همین زمینه در سال ۹۶ در برخی از شعب اخذ رای پنجمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا انتخابات به صورت همزمان الکترونیکی و کاغذی برگزار شد تا مسئولان در این زمینه تجربه کسب کرده و زیر ساخت ها و مردم را برای این نوع انتخابات آماده کنند؛ اقدامی که می تواند مقدمه ای برای بهره گیری از فناوری های نوین در انتخابات دیگر مثل مجلس شورای اسلامی، ریاست جمهوری و مجلس خبرگان باشد. بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس رای گیری الکترونیکی انتخابات شوراهای اسلامی توسط وزارت کشور در ۱۳۹ شهر از ۲۸ استان شامل ۹۶۴۴ شعبه صورت پذیرفت و از این طریق ۸.۰۶۷.۷۰۱ رای اخذ شد.
در ضمن در این رای گیری الکترونیکی می توان به نتایجی مانند عدم توقف هیچ یک از شعب مکانیزه به دلیل نقص فنی (البته در تمامی شعب ذکر شده امکانات برگزاری رای گیری دستی نیز کاملاً فراهم بوده که در صورت خرابی تجهیزات و عدم تعمیر و یا جایگزینی آن ظرف مدت ۳۰ دقیقه، اجازه تبدیل به شعب دستی را داشته اند)، شمارش صحیح صندوق های الکترونیکی در ۵ / ۹۹ درصد از شعب اشاره کرد. همچنین در این شعب تجمیع و شمارش آرا به سرعت انجام شده است. از بین ۱۳۹ شهر، ۴۳ شهر در کمتر از یک ساعت کار تجمیع نتایج آرا را به پایان رسانده اند که برابر با ۳۱ درصد از شعب هستند و همچنین ۵۷ شهر در حد فاصل یک تا دو ساعت کار خود را به اتمام رسانده اند که برابر با ۴۱ درصد از شهرها می باشند. ازاین رو، در مجموع مشاهده می شود که ۷۲ درصد از شهرها در کمتر از دو ساعت کار تجمیع آرا را به پایان برده اند.
در انتخاباتی که تعداد نامزدها زیاد باشد رای گیری الکترونیکی می تواند در کاهش زمان رای گیری بسیار مفید واقع شود.کاهش خطای انسانی، افزایش دقت،کاهش تخلفات انتخاباتی ،شمارش الکترونیکی سریع و دقیق که منجر به کاهش درخواست های بازشماری آرا می شود از دیگر آثار این نوع انتخابات است. به همین دلیل هم انتخابات شورای شهر و روستا برای این مسئله توسط وزارت کشور انتخاب شد تا این موارد مورد آزمایش و ارزیابی قرار بگیرد که نتایج موفقیت آمیز بود. البته اجرای انتخابات الکترونیکی توسط وزارت کشور هم طبق گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی دارای ضعف هایی هم بوده است. برخی از این نقاط ضعف عبارتند از: در گواهی تاییدیه محصول توسط مرکز تحقیقات صنایع انفورماتیک تنها استانداردهای سازگاری، مغناطیسی مورد آزمایش قرار گرفته است. در گواهی ارزیابی امنیتی توسط شرکت صنایع امنیت فضای تبادل اطلاعات و همچنین گواهی ارزیابی امنیتی تجهیزات رای گیری الکترونیکی مشخص نشده است، چه ارزیابی امنیتی تحت چه استانداردی صورت گرفته است. از این رو، گواهینامه های اخذ شده بسیاری از ابعاد رای گیری الکترونیکی را دربر نمی گیرد. همچنین هیچ یک از روش های ارزیابی معتبر پیرامون امنیت و کارکرد سیستم های فناوری اطلاعات که در برای سیستم رای گیری الکترونیکی موجود مورد بررسی و آزمایش قرار گرفته نشده است.
همچنین عدم انجام نظرسنجی از افراد رای دهنده و همچنین کارکنان انتخاباتی در زمان برگزاری انتخابات و همچنین اعلام نتایج و تحلیل آن ها از ضعف های دیگر عملکرد وزارت کشور است. عدم ارائه اطلاعات کلی پیرامون دستگاه ها و گواهی های اخذ شده به طور فراگیر به مردم به منظور افزایش آگاهی و اعتماد عمومی و اینکه شرکت تأمین کننده دستگاه های رای گیری الکترونیکی باید از صلاحیت و دانش کافی و افراد متخصص برخوردار باشد و روش تعیین شرکت تامین کننده باید مشخص شود و نشده بود از دیگر ضعف های برگزاری آزمایش انتخابات الکترونیک در برخی شعب انتخابات شورای شهر و روستا است. لازم است وزارت کشور تدابیری اتخاذ کند تا از طریق جنبه های مختلف سطح اعتمادپذیری مردم نسبت به رای گیری الکترونیکی افزایش پیدا کند. آموزش بیشتر و فراگیر پیرامون فرآیندهای رای گیری الکترونیکی از رسانه های عمومی مثل صدا و سیما، روزنامه، مساجد، سایت وزارت کشور و... ضروری است. ارائه گواهی های اخذ شده به مردم، آشنایی بیشتر مردم با سازوکار دستگاه های رای گیری الکترونیکی و مواردی از این قبیل، منجر به افزایش آگاهی و اعتماد عمومی می شود که باید قبل از برگزاری انتخابات این اقدامات صورت گیرد.
انتخابات شهر تهران
تجربه دوم در کشور در حوزه برگزاری انتخابات به صورت الکترونیک در ۹ مرداد امسال رقم خورد. انتخابات شورایاری شهر تهران به صورت تمام الکترونیک در ۳۵۲ محله این شهر برگزار شد.در این انتخابات صندوق‌های الکترونیکی به گونه‌ای طراحی شد که اسامی کاندیداهای هر حوزه انتخابیه در حافظه دستگاه ذخیره است. در آغاز رای‌گیری کارت ملی رای‌دهنده توسط دستگاه احراز هویت تایید و به جای برگ تعرفه، کارت تعرفه در اختیار رای دهنده قرار می‌گیرد؛ در ادامه رای‌دهنده کارت تعرفه را در دستگاه قرار می‌دهد و با وارد کردن کد کاندیداها رای‌گیری آغاز می‌شود. با وارد شدن هر کد، نام، نام‌خانوادگی و عکس کاندیدا نمایش داده می‌شود؛ چنانچه کد اشتباه وارد شود، دستگاه اخطار می‌دهد، پس از ثبت اسامی با انتخاب دکمه «اتمام رای‌گیری» اسامی در سیستم ثبت و علاوه بر آن به صورت چاپی در مخزن صندوق ذخیره می‌شود. همزمان با ثبت اسامی در صندوق الکترونیک، اسامی در زیر یک پوشش شیشه‌ای نیز به رای‌دهنده نمایش داده می‌شود و اسامی انتخاب شده رای دهنده به شکل برگه کاغذی چاپ شده درون صندوق قرار می‌گیرد. در روز رای‌گیری دستگاه به طور خودکار آرا را اعلام و زمان شمارش آرا به چند دقیقه کاهش پیدا می‌کند.
در این انتخابات همچنین پس از برگزاری انتخابات در صورتی که هر یک از کاندیداها اعتراض و شکایتی داشته باشند، می‌توان پلمب صندوق را باز کرد و شمارش آرا را به صورت دستی انجام داد. و طبق اعلام مسئولان این انتخابات امکان خطا در این شیوه از انتخابات وجود ندارد. هرچند انتخابات شورای یاری تنها در یک شهر و با حضور فقط ۱۲ هزار نفر کاندید صورت گرفت اما تجربه موفقی در برگزاری انتخابات الکترونیک در کشور بود که می تواند به انتخابات مجلس هم تسری پیدا کند. پیروز حناچی شهردار تهران از انتخابات شورایاری‌ها به عنوان بزرگترین مانور انتخابات الکترونیک کشور یاد کرد.
با همه این اوصاف اما برگزاری انتخابات الکترونیک علاوه بر چالش هایی که اشاره شد به مخالفت شورای نگهبان هم مواجه است. ۳۰ دی ۱۳۹۴ «نجات‌الله ابراهیمیان» عضو وقت شورای نگهبان در زمانی که بحث ها پیرامون برگزاری الکترونیکی انتخابات مجلس داغ بود، در گفت و گویی بیان داشت: شورای نگهبان با برگزاری انتخابات الکترونیکی به دو دلیل مخالفت کرد. موادی که مربوط به انتخابات بود از طرح اصلاح قانون انتخابات توسط مجلس شورای اسلامی حذف شد و آیین‌نامه نمی‌تواند جای قانون را بگیرد.
این عضو حقوقدان شورای نگهبان درباره دلیل دوم نیز گفت: مراجعی که قرار بود امنیت سیستم انتخابات الکترونیکی را تایید کنند پس از دریافت پاسخ‌ها مشخص شد آنها نیز بدون قید و شرط امنیت سیستم را تایید نمی‌کنند، به همین دلایل شورای نگهبان با برگزاری انتخابات الکترونیک مخالفت کرد.
اردیبهشت امسال هم «سیامک ره‌پیک» عضو حقوقدان شورای نگهبان به خبرگزاری «فارس،» در خصوص الکترونیکی شدن انتخابات گفت: شورای نگهبان نه تنها از این دوره بلکه از دوره‌های گذشته با فناروری نوین موافق است و در این رابطه قانون هم داریم. اصل الکترونیکی شدن انتخابات برای هیچکس قابل مخالفت نیست اما همیشه با دوستانی که در حوزه اجرا بودند بحثمان این بوده که باید درباره مسائل مختلف توافق شود به نحوی که هم اجرا بتواند کار خود را انجام دهد و هم شورای نگهبان وظیفه قانونی و نظارت خود را انجام دهد. اگر آن شرایط مبنی بر اینکه نظارت شورای نگهبان را مخدوش نکند، امنیت انتخابات رعایت شود و همچنین مشارکت وجود داشته و به مشارکت و صحت انتخابات و شرایط دیگر خدشه‌ای وارد نشود، شورای نکهبان با الکترونیکی شدن انتخابات موافق است.
وی تصریح کرد: البته اکنون هم از چند فرآیندی که دوستان می‌گویند انتخابات الکترونیکی می‌شود، به بخش عمده آن عمل می‌کنیم ولی در موضوع صندوق رای بحث‌هایی وجورد دارد. وی ادامه داد: توافق شده در حدی که توافق نسبت به این موضوع (الکترونیکی شدن انتخابات) صورت می‌گیرد قابل اجرا خواهد بود، اما اگر نسبت به موضوعی در یک مرحله توافق صورت نگرفت، طبیعتا آن مرحله قابل اجرا نخواهد بود.
همه این بحث ها در حالی صورت می گیرد «پروانه مافی» نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی از وزارت کشور خواسته آمادگی خود را برای برگزاری الکترونیکی انتخابات امسال مجلس بیان کند. به نظر می رسد افراد تاثیرگذار و نهادهای دخیل در امر انتخابات در کشور همگی بر لزوم برگزاری انتخابات الکترونیک توافق دارند و تنها چالش موجود در این زمینه نگرانی از زیرساخت ها و آموزش های کم در حوزه های عمومی برای مردم است. اقدامی که تا انتخابات مجلس امسال هم تا حدود زیادی قابل انجام است اگر عزم جدی در این زمینه وجود داشته باشد.
شفافیت انتخابات اعتماد مردم را افزایش می دهد
«معصومه آقاپور علیشاهی» نماینده شبستر و عضو فراکسیون شفاف سازی و سالم سازی اقتصاد و انضباط مالی مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا با بیان اینکه مخالفت جدی در کشور با برگزاری انتخابات الکترونیک وجود ندارد، گفت: برگزاری انتخابات بصورت الکترونیکی منجر به کاهش احتمال تقلب و خرید و فروش رای می‌شود و برگزاری انتخابات الکترونیکی منجر به شفافیت بیشتر می‌شود.
« حدود ۱۴۹ شهر از صندوق‌های الکترونیک در انتخابات مجلس دهم استفاده کردند و دیدیم که سرعت عمل و دقت عمل در انتخابات با استفاده از تجهیزات و نرم‌افزارهای نوین بسیار بیشتر بود. با توجه به همین تجربه باید در برگزاری انتخابات به سمت استفاده از تجهیزات و نرم‌افزارهای نوین برویم. اگر بتوانیم نرم‌افزار و سخت‌افزار لازم را تهیه کنیم و به تایید مراجع ناظر برسانیم برگزاری انتخابات بسیار منظم‌تر خواهد بود. و مخالفتی هم صورت نمی گیرد.دوره گذشته انتخابات ،به شکل آزمایشی رای گیری به صورت الکترونیک و در برخی از شهر ها انجام شد که تجربه موفقی بود، البته نقاط ضعفی هم داشت که این نقاط ضعف به نسبت مزایای آن ناچیز بود. همچنین هزینه ها در انتخابات الکترونیکی به شدت کاهش پیدا می کند و نیروی انسانی مورد نیاز برگزاری انتخابات نیز تقلیل خواهد یافت ضمن آنکه امکان نظارت سیستماتیک از طریق انتقال دیتا به مرکز نظارت به انتخابات نیز میسر خواهد شد،به عنوان مثال شورای نگهبان یا مجلس در تهران یا مراکز استان به صورت آنلاین و بدون نیاز به حضور فرد در حوزه شمارش یا قرنطینه افراد در حوزه رای گیری می توانند روند شمارش آرا را به صورت مستمر در مناطق دور افتاده مورد نظارت قرار دهند ضمن آنکه بلافاصله بعد از رای گیری هم به طور نسبی امکان دسترسی به نتیجه انتخابات وجود دارد.»
وی در پاسخ به این سوال که در حال حاضر چه ضعف هایی برای برگزاری انتخابات الکترونیکی در کشور وجود دارد بیان داشت: «دو مسئله اصلی بحث زیرساخت ها و آموزش در کشور است. هنوز برخی نواحی کشور در زمینه زیرساخت های لازم برای برگزاری انتخابات الکترونیک دچار مشکل هستند. به عنوان مثال در ناحیه انتخابی خود که شهرستان شبستر استان آذربایجان شرقی است و شهر محرومی هم محسوب نمی شود همچنان ۱۸ روستا انترنت و خطوط تلفن همراه ندارند. بنابراین تا زمانی که این زیرساخت ها فراهم نشود امکان برگزاری این نوع انتخابات نیست. همچنین بحث های فنی دستگاه های برگزاری این نوع انتخابات هم باید به تایید افراد متخصص و نهادهای ناظر هم برسد تا بتوانیم انتخابات را در کشور الکترونیک برگزار کنیم.»
وی ادامه داد: «در زمینه آموزش مشکلات بیشتری داریم. ببین مردم همچنان با این سیستم ناآشنا هستند و رسانه ها کاری برای آموزش انتخابات الکترونیک و قانع کردن مردم به این امر که این نوع انتخابات دارای مزایای زیادی هستند نکرده اند. بنابراین بدون آموزش و اگاهی مردم نمی توان یکباره انتخابات را الکترونیک کرد. رسانه ها مخصوصا صداو سیما باید شروع به ساخت برنامه ها و تیزر های مختلف برای آموزش انتخابات الکترونیک به مردم کنند. از سوی دیگر دست اندرکاران انتخابات هم باید آموزش دیده و توجیه شوند.»
این نماینده مجلس با اشاره به مخالفت شورای نگهبان و بیان این نکته که این شورا هم بحث هایی در زمینه زیر ساخت ها دارد، گفت: «همه این چالش ها قابل رفع است به شرطی که ما به اهمیت این نکته پی ببریم که شفافیت در انتخابات امروز می تواند در تکمیل فرایندهای دموکراتیک در کشور و افزایش اعتماد مردم و در نهایت تقویت مشروعیت نظام اثرگذار باشد. شما می دانید نظام سیاسی می تواند به کنش گری فعال و اجرای برنامه های خود بپردازد که دارای اقبال و مشروعیت مردمی باشد. بنابراین شفاف شدن انتخابات علاوه بر تقویت نهادهای انتخابی منجر به تقویت نظام و عملکرد دیگ نهادها هم می شود. بنابراین باید هر چه زودتر اقدمات لازم را مسئولان اجرای در این زمینه انجام دهند و مجلس هم پیگیر این مسئله است.»
منبع: ایرنا
ارسال نظر