نزدیک شدن تدریجی اروپا به آمریکا در موضوع ایران

در حالی که بیش از یک سال پس از خروج آمریکا از برجام، کشورهای اروپایی نتوانسته‌اند هیچ‌گونه اقدام موثری برای حفظ این توافق انجام دهند، اکنون با بهانه قرار دادن موضوع حمله یمن به تأسیسات نفتی عربستان، خواستار گسترش دامنه مذاکرات با ایران شده‌اند. این در حالی است که موضع ایران همچنان ضرورت حفظ برجام و عدم تمایل به مذاکره بر سر موضوعات جدید است.

به گزارش «آزادی»، سه کشور بزرگ اروپایی دوشنبه شب درباره ارزیابی خود از حمله پهپادی اخیر به تأسیسات نفتی شرکت سعودی آرامکو بیانیه‌ای مشترک صادر کردند. تروئیکای اروپایی در این بیانیه مدعی شدند که ایران مسئول حمله هفته گذشته به تأسیسات نفتی شرکت سعودی آرامکو بوده است.

در این بیانیه مشترک که از سوی امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه، بوریس جانسون نخست‌وزیر انگلیس و آنگلا مرکل صدراعظم آلمان صادر شده، آمده است: «فرانسه،‌ بریتانیا و آلمان معتقدند که ایران به‌‌وضوح مسئول حمله به تأسیسات نفتی عربستان سعودی است».

سران تروئیکای اروپایی در ادامه افزوده‌اند: «حمله به آرامکو نشان می‌دهد که برای کاهش تنش‌ها نیاز به دیپلماسی با مشارکت همه طرف‌ها است. ما همچنین از ایران می‌خواهیم که از اقدامات تحریک‌آمیز بیشتر در خلیج فارس اجتناب کند».

همچنین در حالی که مقامات ایران بارها تأکید کرده‌اند که مذاکرات مجدد بر سر برجام را نمی‌پذیرند، رهبران اروپایی در پایان بیانیه خود بحث مذاکرات مجدد بر سر برجام را پیش کشیده و اظهار داشته‌اند: «زمان آن رسیده که ایران مذاکرات بلندمدت درباره برنامه هسته‌ای و مسائل مرتبط با امنیت منطقه‌ای از جمله برنامه موشکی خود را بپذیرد».

در همین راستا، نخست‌وزیر انگلیس در مصاحبه‌ای بار دیگر در تضاد با سیاست اعلامی این کشور، برجام را توافقی بد توصیف کرد و گفت رئیس‌جمهور آمریکا باید به دنبال توافقی بهتر با تهران باشد. جانسون در مصاحبه‌ای که دوشنبه شب از شبکه «ان‌بی‌سی» پخش شد، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا را «مذاکره‌کننده‌ای بسیار بسیار فوق‌العاده» خواند و گفت ترامپ می‌تواند با تهران به توافق بهتری برسد. وی افزود: «واقعیت این است که همانطور که رئیس‌جمهور ترامپ به درستی گفت، این توافق بدی بود. نواقص زیادی داشت. رفتار ایران در منطقه موجب اختلال بوده و هست».

از سوی دیگر، وزیر خارجه آمریکا ضمن استقبال از بیانیه مشترک انگلیس، فرانسه و آلمان درباره مقصر حمله اخیر به تأسیسات نفتی عربستان سعودی، خواستار محکومیت جهانی ایران شد. مایک پامپئو در دو پیام توییتری از اتهام‌زنی سه کشور اروپایی انگلیس،‌ فرانسه و آلمان به ایران درباره حملات به تاسیسات نفتی آرامکوی عربستان سعودی به شدت استقبال کرد.

وی در این زمینه نوشت: «ایالات متحده از دوستان نزدیکمان در بریتانیا، فرانسه و آلمان به خاطر بیان صریحشان در خصوص مسئولیت خاص ایران در انجام اقدام جنگی علیه عربستان سعودی و تاثیر آن بر منطقه و جهان تشکر می‌کند». پامپئو افزود: «این اقدام (محکوم کردن ایران توسط تروئیکای اروپایی) سبب تقویت دیپلماسی و به نفع صلح خواهد شد. ما از تک تک کشورها می‌خواهیم که به محکوم کردن اقدامات ایران ملحق شوند».

در مقابل، وزیر امور خارجه ایران بامداد سه‌شنبه در واکنش به درخواست اروپایی‌ها برای حصول توافق جدید با ایران گفت که هیچگونه توافق جدیدی بدون پایبندی به برجام وجود نخواهد داشت. محمد جواد ظریف در پیامی توئیتری نوشت: «ناتوانی سه کشور اروپایی در اجرای تعهداتشان بدون اجازه آمریکا از ماه مه سال 2018 آشکار شده است». وی افزود: «راه حل این کمبود، اراده جامع برای ایجاد مسیر مستقل،‌عدم تکرار طوطی وار ادعاهای پوچ آمریکا و عدم ناسازگاری با برنامه جامع اقدام مشترک است».

واقعیت این است که بیانیه کشورهای اروپایی درباره موضوع آرامکو و تأکید بر ضرورت انجام مذاکرات جدید، چشم‌انداز بقای برجام را در بحبوحه فشارهای مختلف، بسیار تیره و تار می‌سازد. جمهوری اسلامی ایران تاکنون با ارائه مهلت به طرف‌های اروپایی برجام، تلاش داشت این توافق را به قوت حفظ نماید و در عین حال، تأکید داشت که طرف‌های اروپایی نتوانسته‌اند در این زمینه کاری جدی از پیش ببرند. اکنون و با انتشار این بیانیه جدید، به نظر می‌رسد اروپایی‌ها حتی از تلاش در این زمینه هم دست برداشته و موضوع را به کلی به حصول توافقی جدید و گسترده‌تر منوط کرده‌اند.

با این حال، مسئله اینجاست که در شرایط عدم پابندی طرف‌های برجام به تعهدات خود – که در مورد آمریکا به شکل خروج از توافق و در مورد اروپا به شکل بی‌عملی برای حفظ آن نمود یافته – جمهوری اسلامی ایران نمی‌تواند بار دیگر به همان طرف‌ها اعتماد کرده و وارد مذاکراتی جدید با آن‌ها شود. به این ترتیب، می‌توان انتظار داشت که از یک سو، مواضع اروپا در قبال ایران اندک اندک به موضع آمریکا نزدیک‌تر شده و از سوی دیگر، بن‌بست موجود در روابط ایران و غرب، همچنان به قوت خود باقی بماند.