قانونی‌شدن «تومان» در اسارت چالش چند هزار میلیارد تومانی!

قرار است به زودی «ریال» برچیده شده و جایش را «تومان» بگیرد اما آیا امر شدنی‌ست؟ تامل در این خصوص به یک مورد بسیار مهم می‌رسد که می‌تواند اجرای این طرح را دستخوش مشکلاتی اساسی نماید.

به گزارش «آزادی»، از جمله مشکلاتی که حذف چهار صفر و تغییر واحد پول رسمی کشورمان به دنبال دارد، استفاده از اسامی فعلی است؛ اینکه ریال قرار است «ریال جدید» شود و هر 100 واحد آن یک تومان شود و اینکه «تومان» قرار است از شکل رایج فعلی (با حذف یک صفر) به شکلی جدید (با حذف 4 صفر) تغییر کند.

البته این اشکالات چیزی نیست که بتواند گریبان این طرح بزرگ را بگیرد و نهایتا بعد از مدتی از اجرای طرح، با بروز مشکلاتی برای مردم، پایان خواهد یافت و حتی ممکن است با اتخاذ تدابیری مانند انتخاب اسامی جدید برای پول ملی کشورمان، به سادگی رفع شود. اما آیا همه اشکالات این طرح به این سادگی رفع شدنی هستند؟

اگر از مسائل جانبی این طرح مانند تورم زا بودن آن در کوتاه مدت یا تغییراتی که در الگوی مصرف در جامعه پدید خواهد آورد و موارد دیگر صرف نظر کنیم، باز به نظر نمی‌رسد یکی از اشکالات اساسی که به این طرح وارد است، به سادگی رفع شدنی باشد؛ هزینه های اجرای آن!

برای درک ماجرا بهتر است ابتدا چند عدد و رقم را مرور کنیم. از جمله اینکه حدود 8 میلیارد قطعه اسکناس در کشورمان در گردش است که سالانه حدود 600 تا 900 میلیون قطعه از آنها امحا و با اسکناس های نو جایگزین می‌شود. اسکناس هایی که با تغییر واحد پول ملی و حذف صفر لازم است همه معدوم شده و جایگزین شوند.

البته این پروسه قرار نیست طی یکسال رخ دهد و احتمالا به مانند کشورهایی که این تغییر را تجربه کرده‌اند، پروسه جایگزینی شان چند سال به طول خواهد انجامید. مثل ترکیه که سه سال طول کشید تا لیر را با لیر جدید تعویض کند. الگویی که اگر مشابه آن در ایران در دستور کار قرار گیرد، می بایست سالی بالغ بر 2.6 میلیارد اسکناس از چرخه خارج شده و جایگزین شوند.

با این یادآوری جا دارد که بپرسیم آیا چاپ‌خانه بانک مرکزی کشورمان که اکنون در بهترین حالت 900 میلیون قطعه اسکناس در سال چاپ می‌کند، ظرفیت لازم برای سه برابر کردن خروجی اش را دارد یا خیر؟ ظرفیتی شامل تعداد دستگاه ها مورد نیاز و فضای لازم برای استقرار آنها و به کار گیری شان و حتی مواد اولیه مورد نیاز از جمله کاغذ و جوهر؟

این سوال زمانی مهم تر جلوه می‌کند که بدانیم تحریم های ظالمانه علیه کشورمان مدتی است که اوج گرفته و دور از انتظار نیست که دشمنان بکوشند در روند جایگزینی اسکناس ها در طرح جدید اختلال جدی ایجاد کرده و یا بدتر، شرایطی فراهم آورند که امنیت اسکناس های تازه دچار اشکال شود. دشمنی هایی که اگر به افزایش هزینه های کشورمان در اجرای این طرح هم منجر شود، می تواند ضربه سنگینی به این طرح وارد نماید.

دورنمای اجرای این طرح زمانی تیره تر به نظر می رسد که بدانیم هزینه چاپ هر اسکناس در کشورمان حدود 300 تومان ارزیابی می‌شود که برای تعویض هشت میلیارد اسکناس در حال چرخش در کشور، به مبلغ مجموع 2 هزار و 400 میلیارد تومان می‌رسد. با این ملاحظه که می‌دانیم حذف چهار صفر موجب خواهد شد مسکوکات به چرخه تبادلات روزمره بازگردند و نیاز به استفاده از اسکناس کاهش بیابد.

این در حالی است که از سوی دیگر می‌دانیم در نتیجه سقوط شدید ارزش پول کشورمان در سالهای اخیر، مدت هاست که ایران چک های 50 و 100 هزار تومانی به چرخه مبادلات روزمره وارد شده اند که با حذف 4 صفر، یا از چرخه حذف خواهند شد و یا لازم است به مانند اسکناس های تازه، جایگزین شوند. رویدادی که موجب می‌شود نیاز به اسکناس و چاپ ایران چک (که در چاپ‌خانه بانک مرکزی و با همان دستگاه های چاپ اسکناس صورت می‌گیرد) کاهش چندانی پیدا نکند.

نکته قابل تامل دیگر اینکه از جمله ملزومات تغییر واحد پول ملی کشور، جایگزینی دسته چک ها، سفته ها و برات ها و دیگر اسناد مالی است که بسیاری شان در چاپ‌خانه بانک مرکزی چاپ می‌شوند. در چاپ‌خانه‌ای که افزون بر این اسناد، شناسنامه و گذرنامه و برخی دیگر از اسناد را نیز چاپ می‌کند و چند صد ماشین چاپ دارد که ظرفیت هر کدامشان در روز 50 هزار ورق اسکناس (هر ورق 24 قطعه اسکناس) است نه بیشتر!